ჟურნალისტმა ნინო მიქიაშვილმა „რეპორტიორს“ საყდრისთან დაკავშირებით გერმანელი და ბულგარელი სპეციალისტების საბოლოო დასკვნა მიაწოდა, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ:

იმათ საყურადღებოდ, ვინც ამ დოკუმენტს გამოიყენებს:

უსათუოდ მიუთითეთ, რომ საბოლოო ანგარიში

ჟურნალისტ ნინო მიქიაშვილს (მისივე წერილობითი თხოვნის საფუძველზე)  მიაწოდა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულმა სააგენტომ, ხოლო ეს დოკუმენტი ინგლისურიდან ქართულად თარგმნა საყდრისის გადარჩენის საზოგადოებრივი კომიტეტის წევრმა ეკატერინე სოხაძემ 

საბოლოო ანგარიში საყდრისი-ყაჩაღიანის საკითხზე

1. შესავალი

ეს საბოლოო ანგარიში დაფუძნებულია 2014 წლის 2-11 მაისის  საქართველოში ჩვენს (პროფ. დოქტორ ვენელინ ჟელევ ჟელევი და პროფ. დოქტორ ალბრეხტ ოკენჰოველი) ვიზიტზე.  იგი იმეორებს შუალედურ ანგარიშში წარმოდგენილ რიგ დაკვირვებებს, დასკვნებს და რეკომენდაციებს (დათრიღებულია 2014 წლის 11 მაისით), რომლის მომზადება გვთხოვეს  კონტრაქტორული ვალდებულებების შესაბამისად ვიზიტის ბოლოს. ეს დასკვნა შეიძლება განვიხილოთ, მხოლოდ როგორც 1 ეტაპის სამუშაოს საბოლოო ანგარიში, რომელიც  ტექნიკურ ტერმინებშია აღწერილი.

დანიშნულება (კონტრაკტები)

წინამდებარე საბოლოო დასკვნა მომზადებულია სახელმწიფო შესყიდვების შესახებკანონის შესაბამისად დადებული ხელშეკრულებების (№3/112 და №3/111) პირობებისმიხედვით, რომლებიც გაფორმებულ იქნა 2014 წლის 5 მაისს, სსიპ „საქართველოსკულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოსა“, წარმოდგენილი მისიგენერალური დირექტორის, ნიკოლოზ ანთიძის მიერ და ფიზიკურ პირებს - ვენელინჟელევ ჟელევსა და ალბრეხტ იოკენჰოველს შორის.

ექსპერტთა კვალიფიკაცია

ვენელინ ჟელევ ჟელევი (გეოლოგი, პროფესორი, PhD) დაიბადა 1949 წლის 3 მარტს ქალაქკარნობატში (ბულგარეთი), ქალაქ სოფიას წმინდა ივანე რილსკის სახელობის სამთო დაგეოლოგიური უნივერსიტეტის პროფესორი რეგიონალური გეოლოგიისა დაგეოლოგიური კარტოგრაფიის დარგში. აქვს საერთაშორისო გამოცდილებასაგანმანათლებლო პროექტებში (რუსეთი, ინგლისი, გერმანია, საფრანგეთი), გეოლოგიურკარტოგრაფიაში (კუბა), მინერალური რესურსების მოძიებასა და კვლევევბში (სომხეთი,საქართველო, კიპრი, თურქეთი და ბულგარეთი) და გეოლოგიური მემკვიდრეობისდაცვის სფეროში (ბულგარეთი, ავსტრია). ვენელინ ჟელევ ჟელევი არის 150-ზე მეტინაშრომის ავტორი და თანაავტორი, მათ შორისაა: 2 მონოგრაფია, გეოლოგიური კარტოგრაფიის 1 მეთოდური სახელმძღვანელო, 1 სახელმძღვანელო საველეგეოლოგიური პრაქტიკის თაობაზე, 80 სტატია, 60-ზე მეტი გეოლოგიური ანგარიში,პროექტი და საექსპერტო დასკვნა.

ალბრეხტ იოკენჰოველი (არქეოლოგი, პროფესორი, დოქტორი, PhD), დაიბადა 1943 წლის 6 ივნისს ქალაქ ვისბადენში (გერმანია), ვესტფალიის ვილჰელმის სახელობის მიუნსტერისუნივერსიტეტის ემერიტუს-პროფესორია პრეისტორიული არქეოლოგიის დარგში,კერძოდ, სპილენძისა და ბრინჯაოს ხანა ევროპასა და ახლო აღმოსავლეთში. ალბრეხტიოკენჰოველი აგრეთვე ხელმძღვანელობს ფოლადის არქეო-მეტალურგიასთანდაკავშირებულ სამ ინტერდისციპლინარულ პროექტს; 2008 წლიდან არის პროექტის -ბრინჯაოს ხანის „ოქროს მოპოვება ადა-ტეპეში, ბულგარეთი“ - თანახელმძღვანელი და ზედამხედველი (სოფიას სამეცნიერო აკადემიის ბულგარელ დოცენტთან, პროფესორჰრისტო პოპოვთან ერთად); 2000-2007 წლებში ალბრეხტ იოკენჰოველი იყო გერმანიის სამეცნიერო ფონდის (Deutsche Forschungsgemeinschaft - DFG]) სამეცნიერო საბჭოს არჩეული წევრი, მას აქვს გერმანიის უნივერსიტეტებისა და წამყვანი მუზეუმების მონიტორინგისა და შეფასების სფეროში გარკვეული გამოცდილება, არის UNESCO-ს პრეისტორიული დაპროტოისტორიული საერთაშორისო კავშირის მუდმივი საბჭოს აღმასრულებელიკომიტეტის წევრი, აგრეთვე საერთაშორისო გამოცემის -“Prähistorische Bronzefunde” (PBF)-(ჯამში 170 ტომი) რედაქტორი; ალბრეხტ იოკენჰოველი ასევე არის 180-ზე მეტი სტატიის ავტორი და თანაავტორი (მონოგრაფიების ჩათვლით).

კონტრაქტის მიზნები

- საკონსულტაციო მომსახურების ფარგლებში, კერძოდ, საყდრისი-ყაჩაღიანის ობიექტის ტერიტორიაზე, სამთო სამუშაოების გეოლოგიურიდა არქეოლოგიური მონიტორინგის უზრუნველყოფა (მუხლი 2.1.);

- გეოლოგიური და არქეოლოგიური მონიტორინგის განხორციელებისმიზნით, საყდრისი-ყაჩაღიანის სრული დოკუმენტაციის შესწავლა, (მუხლი2.2.);

- შესწავლილი დოკუმენტაციის საფუძველზე შესაბამისი ერთობლივირეკომენდაციის შემუშავება მოწვეულ მეორე ექსპერტთან ერთად (მუხლი2.3.).

2. საყდრისი-ყაჩაღიანის საკითხის და სტატუსის მიმოხილვა

·         საყდრისის არქეოლოგიური ადგილი აღმოჩენილ იქნა გეოლოგიური კვლევითი სამუშაოების ჩატარებისას 1983 წელს. მუჯირის აღწერის მიხედვით (1987წ.) ის წარმოადგენს „ბრინჯაოს - ადრეული რკინის ხანის „საქართველოს სამთოძეგლს“ და რეკომენდირებულია მასზე არქეოლოგიური კვლევების განხორციელება და საიტის როგორც უნიკალური ძველი ოქროს მოპოვების მუზეუმის დაცვა.

·         2006 წელს მიენიჭა ეროვნული კატეგორიის „უძრავი ძეგლის“ სტატუსი.

·         2004-2012: გერმანულ-ქართულმა არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ გამოიკვლია საყდრისი-ყაჩაღიანის ბორცვი და აღწერა შემდეგნაირად: „უძველესი პრეისტორიული ოქროს საბადო“.

·         2013 წელს, სახელმწიფო კომისიის დასკვნებისა და საქართველოს სამეცნიერო აკადემიის ზედამხედველობით ჩატარებული არქეოლოგიური კვლევების შედეგების საფუძველზე საყდრისი-ყაჩაღიანის საიტს მოეხსნა ძეგლის სტატუსი საქართველოს კულტურისა და მემკვიდრეობის მინისტრის 2013 წლის 5 ივლისის №03/108 ბრძანებისა და საქართველოს პრეზიდენტის 2013 წლის 10 ივლისის №563 ბრძანების თანახმად.

·         ამჟამინდელი მდგომარეობა: კომპანიას (RMG Gold) გააჩნია ნებართვა და მზადაა დაიწყოს ღია კარიერული მოპოვება. აღიარებს რა და პატივს სცემს, გერმანულ-ქართული ექსპედიციის არქეოლოგიურ ძალისხმევასა და შედეგებს, კომპანია იღებს ვალდებულებას, ხელი შეუწყოს არტიფაქტების დაცვას სამთომოპოვების ახალ მუზეუმში და უზრუნველყოს ადგილის პერმანენტული არქეოლოგიური მონიტორინგი, სამთო მოპოვების პროცესის განმავლობაში.

3. სფერო და მიდგომა

საექსპერტო სამუშაოების წარმოების პროცესში ჩვენს მიზანს არ წარმოადგენდა მანამდე ჩატარებული გამოკვლევების გადაფასება, რადგანაც სამთამადნოარქეოლოგია, მის ფართო ინტერდისციპლინარულ კონტექსტში, თანამდედროვეხანაში უკიდურესად კომპლექსურ საკითხს წარმოადგენს. სპეციალური განათლებისადა ხანგრძლივი საველე გამოცდილების გარეშე შეუძლებელია უძველესი ხალხისმადანის მოპოვებისა და მათი მეტალურგიული საქმიანობების კვალის აღმოჩენა დაგამოცნობა. სწორედ ამიტომ ვცდილობთ, მხოლოდ ფაქტებზე გავამახვილოთ ყურადღება. ჩვენს მიერ განხორციელებული ექსპერტიზის ძირითად მიზანსწარმოადგენდა დღეს არსებული მდგომარეობის მონიტორინგის უზრუნველყოფა დაიმ შეკითხვაზე პასუხი, თუ რა ზეგავლენას იქონიებს მოპოვებითი სამუშაოები საყდრისი-ყაჩაღიანის ობიექტზე, აგრეთვე იმის დადგენა, თუ რისი გაკეთებაშეიძლება გადარჩენითი და შემარბილებელი ღონისძიებების სახით.

4. გეოლოგიური და არქეოლოგიური მონიტორინგის შედეგები საყდრისის საბადოს ყაჩაღიანის მონაკვეთზე

ჩვენი ვიზიტის დროს საქართველოში (2014 წლის 2-11 მაისი) ჩატარდა შემდეგი

ღონისძიებები:

·         შეხვედრები სააგენტოს დირექტორთან და მის თანამშრომლებთან,რომლებთანაც განვიხილეთ პრობლემის სხვადასხვა ასპექტები (დაკავშირებულიკანონმდებლობასთან, ეკონომიკის, სოციალურ და მეცნიერულ საკითხებთან).

·         ქართველ გეოლოგებთან ერთად: პროფესორი ალექსანდრე თვალჭრელიძე, პროფესორი შოთა ადამია, ტარიელ კველაშვილი, ჯონდო შუბითიძე, ალექსი ციცქიშვილი განვიხილეთ პრობლემის გეოლოგიური ასპექტი.

·         ქართველ არქეოლოგებთან ერთად: პროფესორი ვახტანგ ლიჩელი, პროფესორი ირინა ღამბაშიძე, პროფესორი დავით ლორთქიფანიძე, დავით ლომიტაშვილი,კონსტანტინე ფიცხელაური განვიხილეთ პრობლემის არქეოლოგიური ასპექტი.

·         კომპანიის (RMG Gold) წარმომადგენლებთან ერთად: დოქტორი ზურაბქუთელია (საზედამხედველო საბჭოს თავმჯდომარე), ალექსანდრეხიზანიშვილი (პროექტის მენეჯერი), მალხაზ ნაცვლიშვილი (გეოლოგი) დასხვები განვიხილეთ კომერციული, სამოთო მოპოვებასთან დაკავშირებული და სოციალური საკითხები.

·         ჩავატარეთ არქეოლოგიური და სამთო მოპოვების საველე სამუშაოებისმონიტორინგი საყდრისი-ყაჩაღიანის ტერიტორიაზე.

·         მოვამზადეთ შუალედური (11 მაისი, 2014 წელი) და საბოლოო (19 მაისი, 2014 წელი) ანგარიშები.

·

გეოლოგია (VJ). საყდრისი-ყაჩაღიანის ბორცვი მოცემული და გამოკვლეულიაროგორც Au-Cu ( ოქროსა და სპილენძის) საბადო. აქ გვხვდება ორი ტიპისმინერალიზაცია: მეორად კვარციტებში გაბნეული ოქრო და კვარცი-სულფიდისძარღვები, რომლებიც გადაკვეთს ამ კვარციტებს. ოქროს შემცველობა კვარციტებშიძალიან დაბალია (1-2 გრ/ტ საშუალოდ), თუმცა ოქროს შემცველობა ძარღვებში ბევრადმაღალია. ზედაპირზე აღინიშნება რამდენიმე ღრმა წრფივი თხრილი, რომლებიცზედაპირის სამთო სამუშაოებს წააგავს. აღნიშნული თხრილები მთლიანადდაფარულია ქვის ნამსხვრევებით და შესაბამისად, შეუძლებელი იყო ძარღვებისკვალის გამოვლენა. თითქმის წაშლილია გერმანულ-ქართული ექსპედიციისარქეოლოგიური გათხრების კვალი.ზემოთხსენებული ღრმა თხრილები საშიშროებასწარმოადგენს, როგორც ადამიანებისათვის, ისე ცხოველებისთვისაც. ადგილზეაღინიშნება მიწისქვეშა სამთო (სამაღარო) კარიერების ორი ტიპი - ძველი დათანამედროვე (1985-1987). ორივე მათგანი საკმაოდ კარგადაა შენახული და მათზედაშვება შესაძლებელია იმ კლდის სიმყარის გამო, რომელიც მათ კვეთს (ძირითადადკვარციტები). გარდა ამისა მიწისქვეშა კარიერების დრენაჟი კარგად ხორციელდება(თითქმის მშრალია). ძველი განათხრელები წარმოადგენს ღრმულებს, რომლებიცძარღვებს თან გასდევს. ძარღვებს გააჩნიათ სტრუქტურული (ნაწევი) კონტროლი დადანაწევრებული ტექსტურა. დამატებით, ღრმულებში, მკვრივი ქანების (ანდეზიტი,რიოლიტი, დიაბაზი) მდინარის ქვებია. აქედან გამომდინარე, აშკარაა ადამიანისკვალი 27-28 მეტრის სიღრმეზე და Cu-Au (სპილენძი-ოქრო) მადნის მოპოვებასთანდაკავშირებით. დასკვნა ნათელია - იქ ნამდვილად ხორციელდებოდა მადნისმოპოვება. რას მოიპოვებდნენ იქ ჩვენი წინაპრები? ამ საკითხთან დაკავშირებითარსებობს ორი მოსაზრება: ოქრო ან სპილენძი. ორივე მადანი მოიპოვება იქ არსებულძარღვში, თუმცა Au(ოქრო) მინერალიზაცია ჭარბობს ზედაპირის დაჟანგულ ოქსიდირებულ) ნაწილზე.

 სამთო პროექტი ითვალისწინებს მადნის ღია ცის ქვეშ ნაყარი კარიერისმეშვეობით მოპოვებას იმ ფაქტის გამო, რომ ოქრო არის როგორც მეორადკვარციტებში, ისე ძარღვებშიც. აღნიშნული ტერიტორიის მხოლოდ მცირე ნაწილის დაცვის იდეა შეუსაბამოა იმის გამო, რომ მადანი მოპოვებული იქნება აფეთქებისმეშვეობით. ამიტომ  მადნის მოპოვების დროს რეკომენდირებულია განხორციელდეს მხოლოდ გადარჩენითი არქეოლოგიური და მონიტორინგის ღონისძიებები.

არქეოლოგია (AJ):  ადგილზეჩატარებულიქნაარქეოლოგიურიმონიტორინგისსაველედათვალირებებიდაშეფასებები (5.5.2014; 9.5.2014). ბორცვზეარარისვეგეტაცია(ხეები, ბუჩქებიდაასეშემდეგ, რომლებიცუმეტესწილადმოშორებულიქნაქართულ-გერმანულიექსპედიციის (GGE) მიერ 2004 წელს). ზედაპირზეცხადადჩანსგათხრებისყველაღიაადგილი, თუმცაუსაფრთხოებისმიზნითშეუძლებელიაღრმათხრილებშიჩასვლა. ერთითხრილინაწილობრივდაფარულიადიდიზომისქვებით,რომლებიცაღნიშნულთხრილშიჩაცვივდა. მიწისგროვებისუმრავლესობაგაქრა (რეგულარულიგათხრებისადამოგვიანებითისამუშაოებისგანმავლობაში). ზედაპირზეშეინიშნებადიდირაოდენობისე.წ. ქვისჩაქუჩები (მადნისადრეულიმოპოვებისტიპიურიარტიფაქტები).ქვისზედაპირისორადგილზე, მცირეზომისტერიტორიაზე (დაახლოებით 50x50 სმ) აღინიშნებაანთროპოგენულინიშნები (ღრმულებიმშრალიშემოწირულობისათვის?). დიდიზომისხეფარავსგროვისუკანასკნელნაწილს. მისიპროფილიშეიცავსრამდენიმექვისჩაქუჩს. 2013 წლისარქეოლოგიურიკამპანიის (კონსტანტინეფიცხელაური) მიერშესწვალილი 88თხრილისუმრავლესობასახეზეა. ქართულ-გერმანულიექსპედიციის (GGE) მიერაღმოჩენილირეზერვუარიდაფარულიამიწით (უსაფრთხოებისმიზნით). ბორცვისსამხრეთ-დასავლეთფერდობზე, რომელიცგასუფთავებულიამანქანა-დანადგარებისსაშუალებით, არავითარიარქეოლოგიურიარტეფაქტიარაღმოჩენილა. მაღარო A-სდასავლეთითმდებარენაწილისმახლობლად (ref. GGE), აღინიშნება (2012 წელს)ქართულ-გერმანულიექსპედიციისმიერახლახანსგანხორციელებულიექსპერიმენტის - ცეცხლისგაჩაღებისნარჩენები.მონიტორინგისადამადნისმიწისქვეშამოპოვებისთვალსაზრისით, უნდააღინიშნოს, რომკვლავარსებობსთანამედროვე (1980-იანიწლებიდან) საკარიეროშესასვლელები. ზოგიერთიძველითხრილიკარგადჩანსზედაპირზე. აღინიშნებაასევევერტიკალურიმაღარო („შახტა“), რომელიცაგრეთვეაშკარადჩანსდასტაბილურადგამოიყურება. მისიზომებისაკმარისიამადნისმოპოვებისადაგადაზიდვისთვის. გარდაამისა, მაღაროს 1/3 აღწევსმაღარო A-სზედაპირს. მაღაროსფსკერის 1/3 ტერიტორიაზე, აღინიშნებადაახლოებით 20 სანტიმეტრისიგანისმქონეთვალსაჩინოკვარცისძარღვი. ამტერიტორიაზეაგრეთვეაღინიშნებარამდენიმეკვარცისძარღვი. პირველიმაღაროსზედანაწილებში, კვარცისძარღვებიამოღებულიქნა (მადნისმოპოვებისტექნიკა - ძარღვოვანისისტემისმიყოლა). უსაფრთხოებისმიზეზებისგამოცეცხლისგაჩაღების (მაღარო 1) ძველადგილზედაშვებაშეუძლებელია. ერთადგილზე, შენარჩუნებულიამეტალისიარაღების (=გვიანდელიპერიოდიდატექნოლოგია) ზემოქმედება.

ბოლნისისმუზეუმშივიზიტისდროს (5.5.2014) გვაჩვენესარქეოლოგიურიაღმოჩენების (ქვისჩაქუჩები, თიხისჭურჭელი) შემცველიმრავალიჩანთა, რომლებიცაღმოჩენილიქნასაყდრისი-ყაჩაღიანისტერიტორიაზედა 2013 წელსგადაეცამუზეუმს.

ზემოთხსენებულიარქეოლოგიურიაღმოჩენებიდაცულიამუზეუმისბაღში,შეფუთულიადიდირაოდენობისპოლიეთილენისპარკებშიდაგადაფარებულიაქვსორიფართოპლასტიკურიბრეზენტი.

არსებობსორიმოსაზრებადამიმდინარეობსაქტიურიდისკუსიებიმადნისმოპოვებითისაქმიანობებისპერიოდთანდაკავშირებით. პირველიმოსაზრებაუარყოფსმადნისპრეისტორიულიმოპოვებისარსებობას, თუმცაგერმანულ-ქართულიექსპედიციისთანახმად, საყდრისი-ყაჩაღიანისბორცვი („საყდრისი I”) წარმოადგენსმადნისმოპოვებისძალიანძველობიექტს, რომელიცგანეკუთვნებარეგიონალურმტკვარ-არაქსისკულტურას. ზემოაღნიშნულისშედარებითიდააბსოლუტურითარიღი (მრავალ AMS-14C-თარიღებზედაყრდნობით) ემთხვევა:დაახლოებით 3000 წელსჩვენსწელთაღრიცხვამდე (მონაცემთაერთობლიობა). მადნისმოპოვებისპირველიფაზის (მტკვარი-არაქსი) ნარჩენებიწარმოადგენსზედაპირზეარსებულდამახასიათებელსტრუქტურებს (მაღაროები, ღრმათხრილები) დამიწისქვეშაკარიერებს (გალერეებს), მთელსმსოფლიოშიგავრცელებული, მადნისმოპოვებისტიპიურიინფრასტრუქტურით (მყარიქვისჩაქუჩებისდიდირაოდენობადასხვა). მრავალშემავსებელნარჩენებში, ჩაყოლილიაკულტურულიფენები(პლატფორმებისსახით) დიდირაოდენობისმტკვარ-არაქსისკულტურისთიხისჭურჭლისნაშთებით. ამტერიტორიაზე, შემავსებელინარჩენებისქვანახშირიშედგებოდამცირეზომისხრეშისაგან, დიდიოდენობისნახშირისაგანდაექსკლუზიურადმტკვარი-არაქსისკულტურისათვისდამახასიათებელიისეთიარტეფაქტებისაგან, როგორებიცააკერამიკისნაკეთობები, ქვისჩაქუჩებიდაქვისჩაქუჩისნაგლეჯები, აგრეთვეძვლისგანდამზადებულიიარაღები (საჭრისები,საფხეკები), ვულკანურიქანისნაგლეჯებიდასხვაიარაღები.

5. რეკომენდაციები

ორივე მხარე (მადნის მომპოვებლები და არქეოლოგები) დაჟინებით მოითხოვს საყდრისი-ყაჩაღიანის პრობლემის სასწრაფოდ გადაჭრას. ამისთვის არსებობს3 გზა. პირველ გზას წარმოადგენს ტერიტორიისათვის ძეგლის სტატუსისმინიჭება; მეორე გზა მადნის მოპოვების დაწყებაა, არსებული არქეოლოგიური მონაცემების ნაწილის უგულვებელყოფით, ხოლო მესამე - კონსენსუსისმიღწევაა. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ტერიტორიაზე განხორცილილებულიმონიტორინგის შედეგად ჩვენი დასკვნებისა და ასევე, საყდრისი-ყაჩაღიანისპრობლემის ეკონომიკური, სოციალური, სამართლებრივი და პოლიტიკურიასპექტებისგათვალისწინებით, აგრეთვე მსგავსი პრობლემების გადაჭრასთანდაკავშირებული საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარებით, (მაგალითად, ადა ტეპეს ოქროს საბადო ბულგარეთში), ზემოაღნიშნული პრობლემის გადაჭრის ყველაზე რეალისტურ გზას წარმოადგენს ორივე მხარის მიერ,გარკვეულ კომპრომისზე წასვლა. ორივე მხარემ არ დაიშურა ძალისხმევა და ფული და აუცილებელია მათი პატივისცემა. ზემოაღნიშნულიდანგამომდინარე, სახელმწიფო ორგანოებმა (შესაბამისად, სააგენტომ) უნდადაარწმუნონ ორივე მხარე იმაში, რომ ერთადერთი მშვიდობიანი გამოსავალი აღნიშნულ სიტუაციაში არისშეხვედრის ორგანიზება და გადაუდებელიგადარჩენითი არქეოლოგიური სამუშაოების განხორციელება და მადნისმოპოვების პროცესში არქეოლოგიური მონიტორინგის გეგმის შემუშავება.

6. დასკვნები

ჩვენ, პროფესორი ვენელინ ჟელევი (ბულგარეთი) და პროფესორი ალბრეხტიოკენჰოველი (გერმანია), რომლებიც ვმოქმედებდით საქართველოსკულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოსთან გაფორმებული, 2014 წლის 5 მაისის №3/112 და №3/111 ხელშეკრულებებითგათვალისწინებული უფლებამოსილებით, შევისწავლეთ ხელმისაწვდომიმასალები, საკითხი განვიხილეთ ქართველ გეოლოგებთან და არქეოლოგებთანერთად, რომლებიც სხვადასხვა მოსაზრებას იცავდნენ, შევხვდით კომპანიაRMG Gold LLC-ის წარმომადგენლებს და მათთან ერთად განვიხილეთტექნოლოგიური, სოციალური და არქეოლოგიური საკითხები, ვიმყოფებოდითადგილზე და ჩავატარეთ საველე მონიტორინგი ცალკე კომპანიისწარმომადგენლებთან და ცალკე ქართულ-გერმანული არქეოლოგიურიექსპედიციის ქართველ წარმომადგენელთან ერთად. ყოველივეზემოაღნიშნულის შედეგად შევაგროვეთ ქვემოთ მოცემული დასკვნებისგაკეთებისთვის საჭირო მონაცემები.

·         რადგან   ქართულ-გერმანული ექსპედიციის მიერ წარმოებული გათხრებისადღეისოდ აღარ არსებობს, არ არის  ყაჩაღიანის, როგორც  ინ სიტუ მუზეუმის აღდგენის შესაძლებლობა.

·         ქართულ-გერმანული პროექტი შეიძლება დამთავრებულად ჩაითვალოს. შემდგომი გათხრებისას შესაძლოა ახალი არტეფაქტების მოძიება, მაგრამ ახალი აღმოჩენები  მოსალოდნელი არ არის.

·         მომპოვებელმა კომპანიამ უნდა გააგრძელოს სამთო სამუშაოები, მაგრამ კულტურული მემკვიდრეობის ეროვნული სააგენტოსა და, საჭიროების შემთხვევაში, ამ სააგენტოს მიერ მოწვეული საერთაშორისო ექსპერტების  მუდმივი მონიტორინგისა და მტკიცე ზედამხედველობის ქვეშ.

·         სამთო სამუშაოების მსვლელობისას კულტურული ფენების ან არქეოლოგიური არტეფაქტების აღმოჩენის შემთხვევაში სააგენტოს მოთხოვნით  სამთო სამუშაოები დროებით უნდა შეჩერდეს და არქეოლოგებს  მიეცეთ შესაძლებლობა შეისწავლონ და აღწერონ ეს კულტურული ფენები ან არტეფაქტები ისე სწრაფად, როგორც კი შესაძლებელია.

·         RMG Gold-მა უნდა ააშენოს რეგიონალური არქეოლოგიური მუზეუმი და სააგენტოს მოთხოვნით აღმოჩენილი არტეფაქტები გადატანილ იქნას მუზეუმში ბოლნისის სამთამადნო რეგიონში მომპოვებელი სამუშაოების სადემონსტრაციოდ.

·         RMG Gold-მა უნდა განახორციელოს აუცილებელი კვლევები მთლიანი ლიცენზირებული ტერიტორიის  არქეოლოგიური რუკის შესადგენად , რათა შემდგომში თავიდან აიცილოს მსგავსი უხერხული პრობლემები.

·         იმ შემთხვევაში, თუ ქართულ-გერმანული არქეოლოგიური ჯგუფი მონიტორინგში მონაწილეობის მიღებას გადაწვეტს, კომპანიამ თანხმობა უნდა მისცესიმ პირობით, რომ ეს მონიტორინგი ხელს არ შეუშლის მოპოვებითი სამუშაოების ჩატარებას.

სოფია, მიუნსტერი, 19.05.2014 წელი.