გახმაურებული საქმეები ისევ გამოუძიებელია, კიდევ უფრო დამძიმებულია სოციალური ფონი და ამ გამოწვევებს „ოცნება" საჯარო სამსახურებში ხუთნიშნა პრემიების დარიგებითა თუ ახალი ჯიპების ყიდვით პასუხობს. მეტიც, „ნაციონალური მაიდნისა" და არჩევნების მეორე ტურის მოლოდინში, მთავრობა ოპონენტებს მორატორიუმს უცხადებს, რაც ხელისუფლების მიმართ ხალხის განწყობას კიდევ უფრო ამძიმებს. „ვერსიის" ექსკლუზიურ ინტერვიუში პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე ეკა ბესელია საზოგადოების მთავარ კითხვებს პასუხობს.
- ქალბატონო ეკა, უკვე მეორედ, ხელისუფლება გოგა ხაჩიძის სატელეფონო ზარის გამო, უხერხულ მდგომარეობაში ვარდება, ნაციონალური მოძრაობის ორი ლიდერი, ჯაფარიძე-ნადარეიშვილი, კი თქვენს ელჩს უჩივის. რა მოხდა რეალურად აზერბაიჯანში?
- არ მჯერა იმ ვერსიისა, რასაც ნაციონალური მოძრაობის ლიდერები გვთავაზობენ. ამ სცენარში გოგა ხაჩიძის შემოყვანა იმ ისტორიას ჰგავს, რომელიც ცოტა ხნის წინ, პრემიერის სახლთან აქციის მოწყობაზე ვიხილეთ, თუმცა ოპონენტებს ამჯერად იმპროვიზაციის უნარმა უმტყუნა. მჯერა არა ნადირაშვილის ან ჯაფარიძის, არამედ, აზერბაიჯანში საქართველოს ელჩის, რომელმაც თქვა, რომ ორივე დეპუტატს ნამდვილად ჰქონდა თანხა. ეს იყო არადეკლარირებული მილიონი დოლარი, რაც აზერბაიჯანელი მებაჟეების დაინტერესების საგანი გახდა, თუმცა ამ კონკრეტულ შემთხვევას კონტექტსიდან ამოგლეჯილად არ ვუყურებ: საარჩევნო კამპანია მიდის, წინ მეორე ტურია, ცოტა ხნის წინ, სააკაშვილმა განაცხადა, რომ კეზერაშვილი მისი პარტიის ყველაზე დიდი დამფინანსებელია და ამის შესახებ საფრანგეთში წერილიც გაგზავნა. დააკავეს გიგი უგულავას ქვისლი ღონიაშვილი, რომელსაც დიდი რაოდენობის თანხა აღმოაჩნდა.
- საუბარი იქით მიგყავთ, რომ რაღაც პროცესისთვის თანხების მობილიზება ხდება?
- ასეა და ეს ან წინასაარჩევნოდ კეთდება ან რაღაც სხვა სცენარია. გავიხსენოთ ის განცხადებებიც, რომ ვიღაცას უკრაინული მაიდნის გამეორება სურს საქართველოში, მიხეილ სააკაშვილის განცხადება, რომ ხელისუფლებაში სწორედ რევოლუციური სცენარით დაბრუნდება... ბუნებრივია, საქმე სახელმწიფო უსაფრთხოებას ეხება, თან საუბარი იმ პოლიტიკურ ძალაზეა, რომელსაც მიზნის მისაღწევად ყველაფერი გამართლებულად მიაჩნია. ასეთ ვითარებაში ბევრი ლეგიტიმური და მძიმე კითხვა ჩნდება.
- მერე, შესაბამის უწყებებს ე.წ. ნაციონალური მაიდნის წინააღმდეგ კონტრგეგმა აქვთ?
- ბუნებრივია, სახელმწიფომ ამაზე უნდა იფიქროს. არც ერთი შემთხვევა, რასაც ჩვენი მხრიდან რამე განცხადება მოჰყვა, ცრუ განგაში არ ყოფილა. გაცილებით მძიმეა ჩვენამდე მოსული ინფორმაცია, ვიდრე ის განცხადებები, რაც ოფიციალურად კეთდება. სახელმწიფოს აქვს რესურსიც, გეგმაც და სტრატეგიაც, როგორ დაიცვას ქვეყნის უსაფრთხოება და არა - საკუთარი პოლიტიკური გუნდი, თუმცა ამაზე საჯაროდ, დეტალებზე ვერ ვისაუბრებთ.
- ბოლო პერიოდის ყველაზე აქტუალური თემა მაინც არჩევნებია: მექანიკური შეცდომებით დაკლებული ხმები ნიკა მელიას, არეულობა მარნეულსა და გარდაბანში, საარჩევნო კოდექსი, რომლის მიხედვითაც დამოუკიდებელ კანდიდატებს მერად კენჭისყრის უფლება ჩამოართვით... წლევანდელი არჩევნებით კმაყოფილი ხართ?
- ეს არჩევნები წინგადადგმული ნაბიჯი, საარჩევნო კოდექსი კი წინაზე ბევრად უკეთესია. უმაღლესი შეფასება მიიღო საპრეზიდენტო არჩევნებმა, მაგრამ მაშინ სულ რამდენიმე კანდიდატი იყო, ადგილობრივ არჩევნებზე კი - 16 000. ამიტომ 2014 წლის არჩევნები, მინიმუმ, 16 000-ჯერ უფრო რთულად ჩასატარებელია. ესაა მომხდარი ექსცესების მიზეზიც. მეორე ტური კი იმის ნიშანია, რომ ხელისუფლებას არჩევნები არ გაუყალბებია. ეს დემოკრატიისთვის გაღებული მსხვერპლია. საქართველოს მომავალს წაადგება ასეთი დემოკრატიული არჩევნები. პოლიტიკური ძალა, რომელიც საკუთარ თავში დარწმუნებული არაა ან შედეგების გაყალბება სწადია, 50 %-იან ბარიერს არ დააწესებდა.
- იქნებ, მეორე ტური იმიტომ დაინიშნა, რომ თქვენი რეიტინგი დაეცა და არა იმიტომ, რომ არჩევნები არ გაგიყალბებიათ?
- 1149 მანდატიდან ნაციონალურმა მოძრაობამ 64 მიიღო და არცერთ თვითმმართველ ქალაქში მაჟორიტარული მანდატი არ მოუგია. ამ საერთო ყულაბაში მათი ხვედრითი წილი ძალიან დაბალია, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ნაციონალური მოძრაობა რადარიდან მართლა ქრება. ადგილებზე, ბევრგან, სწორედ დამოუკიდებელი კანდიდატები გავიდნენ და ეს იმას ნიშნავს, რომ ხალხი ახალ პერსონებს ეძებს.
- ამ დროს თქვენი ყოფილი მეგობრები - კუკავა, ბურჯანაძე, ბაღათურია ამტკიცებენ, რომ არჩევნები ძველმა და ახალმა ხელისუფლებამ ერთად გააყალბეთ. სწორედ არასაპარლამენტო ოპოზიცია იწყებს აქციებს შემოდგომით...
- ეს შეფასება სრულიად არასერიოზულია და კომენტარს არ გავაკეთებ. ნაცმოძრაობა ამბობს, რომ პარლამენტში 40 %-იანი მხარდაჭერა აქვს, მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, დღეს მანდატების მხოლოდ 6 %-ს იღებს. ეს უკვე ნიშნავს რადარებიდან გაქრობას. პულსი ჯერ ესინჯება, მაგრამ ცოტა ხანში საკუთარ თავს ამ პულსსაც ვეღარ უპოვის. ახლა „ოცნების" რეიტინგს შევხედოთ - ხელისუფლებას რეიტინგი არასოდეს ემატება, პირიქით, ყოველთვის აკლდება და ასეთია პოლიტიკის ლოგიკა.
- რეიტინგი იმაზე მალე დაკარგეთ, ვიდრე ნაციონალურმა მოძრაობამ. რატომ?
- ამასაც თავისი ახსნა აქვს - „ოცნების" მიმართ მოლოდინი ძალიან მაღალი იყო. ეს ქართული ხასიათის ბრალიცაა: ემოციურები, სამხრეთული ტემპერამენტის ხალხი ვართ, შედეგი რაც შეიძლება ჩქარა გვინდა. ხელისუფლებაში იმის განცდა არცერთს არ გვაქვს,რომ რაც უნდა გაგვეკეთებინა, ყველაფერი გავაკეთეთ, თუმცა ბევრი რამ გაკეთდა - გავათავისუფლეთ პოლიტიკური მძევლები, გამოვაცხადეთ ამნისტია, დავიწყეთ კანონების ლიბერალიზება. მეორე ეტაპი იყო საქმეების გამოძიება - შს ყოფილი მინისტრი ციხეში ზის, თავდაცვის ყოფილი მინისტრი ციხეში ზის, იუსტიციის ექსმინისტრი ბრალდებული და გაქცეულია, გაქცეულია კუდ-ის უფროსიც, ასეულობით საქმეა გამოძიებაში, პოლიტიკური ოპონენტები გვეუბნებიან, რომ ვდევნით, ხალხი კი გვეუბნება, ნაციონალებს ამდენს რატომ ალაპარაკებთო.
- და ამ დროს რას აკათებთ - ირიგებთ პრემიებს და ყიდულობთ ჯიპებს.
- პარლამენტში პრემიები ავკრძალეთ და ამით მაგალითი მივეცით სხვებსაც. ჩვენ, დეპუტატები, პრემიებს არ ვიღებთ და არც მინისტრები ირიგებენ პრემიებს... დღეს ქვეყანას იმის ფუფუნება არ აქვს, საჯარო მოხელემ თავის თავს პრემიები უწეროს. ესაა ხელისუფლების პოზიცია, მაგრამ კანონი პრემიებს არ კრძალავს. ბევრს ისიც ჰგონია, რომ პარლამენტს საკრებულოსთვის პრემიების დარიგების აკრძალვა შეუძლია, მაგრამ კანონით ასე არ არის... ამ ვითარებაში არავის ვამართლებ, პირიქით, ვფიქრობ, რომ ეს ცუდი და არასწორია. როგორც ჩანს, ამ მხრივ კანონში ჩადებული რეგულაციები არასაკმარისია, ამიტომ, პრემიერის დავალებით, თვის ბოლოს მზადდება კანონპროექტი, რომლითაც პრემიის გაცემის სტანდარტები მთლიანად დარეგულირდება, ანუ დადგინდება პრემიის გაცემის კრიტერიუმები და ზედა ზღვარი. ეს კანონპროექტი, დაახლოებით, ორ კვირაში მზად იქნება.
- მანამდე იმ ცნობილ საქმეებზე გკითხავთ, რომელთა გამოძიებაც დაწყებულია - ჟვანია, გირგვლიანი, ვაზაგაშვილი, რობაქიძე, აფრასიძეები და ა.შ. დაუშვით გამონაკლისი და იყავით „ოცნების" მთავრობაში პირველი, ვისაც კონკრეტული პასუხი აქვს: რატომ არავინ ისჯება?
- თავიდანვე გეტყვით, რომ მეც ხალხის განწყობას ვიზიარებ და ისევე მოუთმენლად ველი სამართლიანობის აღსრულებას, როგორც ისინი, ვინც ჩემსავით პირადი ტრაგედია გადაიტანა. ჩემი ოჯახის წევრებიც ნაციონალების მიერ გამოტანილი პოლიტიკური განაჩენით დადიან და ჩემი საჩივრებიც განხილვის პროცესშია ზუსტად ისე, როგორც დანარჩენი საქმეები, თუმცა იურისტი ვარ და ვიცი, ამას დიდი დრო სჭირდება. 26 მაისის საქმეზე გამოძიება დაიწყო და ვანო მერაბიშვილს ბრალი წარედგინა, გირგვლიანის საქმის ხელახალი გამოძიება დაწყებულია, რობაქიძის საქმის გადახედვაც დაიწყო და ახალი ბრალეულობები გამოიკვეთა, მაგრამ ეს პროცესი ბოლომდეა მისაყვანი, ასევეა ვაზაგაშვილის საქმეც. ჟვანიას საქმეზე ვიცი, რომ გამოძიება ინტენსიურად მიდის, თუმცა ძალიან ბევრი მტკიცებულება გაყალბებულია. გაიხსნა რამდენიმე გახმაურებული საქმეც, მათ შორის, ნავთლუღის სპეცოპერაცია, ქარდავას მკვლელობა, ცინდელიანის საქმე.
- ამ პასუხში საზოგადოებისთვის ახალი არაფერია, ხალხი ძველი მოსამართლეებისა და პროკურორების გაშვებას ითხოვს!
- მესმის ეს წუხილი, მოსამართლეების დათხოვნის იმ გზას ვერ ავირჩევთ, რომლითაც მიხეილ სააკაშვილმა იარა. მან სასამართლო სისტემა საკუთარ პოლიტიკურ გუნდს სრულიად დაუქვემდებარა. ის არ იყო სასამართლო ხელისუფლება, რაც 9 წელი ხდებოდა. პოლიტიკური , უსამართლო განაჩენები, ვაჭრობა საპროცესო შეთანხმებებზე, აღიარება წამების შედეგად... ყველაფერი ეს სასამართლოს ხელით კანონდებოდა. რასაკვირველია, ასეთ სასამართლო სისტემას ნდობა ვერ ექნება, მაგრამ, თუ ჩვენი ხელისუფლება დაიწყებდა სასამართლო სისტემის მონოპოლიზებას, იგივე სისტემას მივიღებდით. რეფორმა დაიწყო და სასამართლოზე ზეწოლა ჩვენს ხელისუფლებას არ აქვს. სხვა საკითხია, იგივე მოსამართლეები მაგალითად, დარახველიძის ან მარინა იმერლიშვილის მსგავსი, ვის ემსახურებიან - სამართალსა თუ პიროვნებებს? ვფიქრობ, იუსტიციის საბჭოს დამოუკიდებლობა მთავარი ინსტრუმენტია, მოსამართლეების მიერ ჩადენილი დარღვევები იყოს შესწავლილი. პროკურატურა, რომელიც ბოლო თვეები აქტიური იყო და რამდენჯერმე მნიშვნელოვანი საქმე გახსნა, მორატორიუმის შემდეგ ამ ტემპს გააგრძელებს და აქტიურად იმუშავებს იმ ასობით საჩივარზე, რომელიც შემოვიდა ჩემთან კაბინეტში, პროკურატურაში.
- ცალკე თემაა პოლიტიკური მორატორიუმი, რომელიც, რეალურად, ნაციონალებს გამოუცხადეთ. ეს ხალხის დაკვეთაა, „ოცნების" გადაწყვეტილება თუ დასავლური კონიუნქტურა?
- ეს ხელისუფლება ქვეყნის გაძლიერებაზე უფრო მეტს ფიქრობს, ვიდრე - საკუთარი გუნდის. მარტო ჩვენს პოლიტიკურ ინტერესებს რომ ვუყურებდეთ, სხვა ნაბიჯებს გადავდგამდით. „ოცნება" დღეს საკუთარი თავისთვის წამგებიან ნაბიჯებს დგამს, მაგრამ სახელმწიფოს აძლიერებს. მესმის, მორატორიუმი ყველას აღიზიანებს, მაგრამ განსხვავებულად სააკაშვილი იქცეოდა, როცა 2012 წელს ჩვენზე ქუჩებში ნადირობდნენ.
- დღესაც არანაკლები ნადირობაა ქუჩებში. თქვენთვის, როგორც ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარისთვის, მისაღებია „ნოშიკოების" მიერ ადამიანების ქუჩაში ცემა და ნაციონალური მოძრაობის ნებისმიერი ლიდერისთვის ფიზიკური შეურაცხყოფის მიყენება?
- ეს ძალიან ცუდია და მთლიანობაში, ყველაფერი, რაც ცუდია, ხელისუფლების ბრალია, თუმცა ყველაფერს აქვს ახსნა. ვითარებას მიზეზშედეგობრივი კავშირის ჭრილში უნდა შევხედოთ.
- რა არის იმის მიზეზი, რომ ნაციონალების მიმოფანტული ლიდერების ექსტრადირება ვერ ხერხდება. ისინი კი, ვინც 2012 წელს ქუჩებში დაგდევდათ და გაყადაღებდათ, მაგალითად, ლევან ბეჟაშვილი პარლამენტში, გვერდით გიზით, მეორე ნაციონალი ლაშა თორდია, რომელიც ადრე თქვენს პოსტს იკავებდა, ახლა ქვეყნის მთავარი აუდიტორია. ეს ვითარება რომ შეცვალოთ, იურიდიულ გზას ვერ პოულობთ?!
- სწორედ ამიტომ ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტმა დასკვნა დაწერა და რეაგირებისთვის პროკურატურას გაუგზავნა. მთელ ამ სიტუაციას მივეცით შეფასება, ანალიზი, პროკურატურას მივეცით რეკომენდაციები, დაიწყო გამოძიება. მარტო მე 18 000-ზე მეტი განცხადება და საჩივარი მივიღე. დღეს სასამართლო უკვე სხვა სტანდარტებს ითხოვს, პროკურატურასაც აქვს ვალდებულება, მტკიცებულებებით გამყარებული საქმეები გააგზავნოს სასამართლოში. სხვაგვარად, ისეთი შედეგები დადგება, რაც კიდევ უფრო დიდ იმედგაცრუებას გამოიწვევს. კარგად ვხედავ, რომ მთელი ხელისუფლების ტვირთი სამართალდამცავ და საგამოძიებო ორგანოებს აწევთ.
- არ შემიძლია, ანტიდისკრიმინაციულ კანონზე არ გკითხოთ: მოვისმინე ფრაზა, რომ „ოცნებისთვის" ამ კანონის მიღება,დაახლოებით, იგივე აღმოჩნდება, რაც ცოცხები ნაციონალებისთვის. როგორც პროცესში ყველაზე აქტიურად ჩართული ადამიანი, ამ შეფასებას იზიარებთ?
- ამ ორის შედარება როგორ შეიძლება? ამ კანონს ასე ხისტად არ უნდა შეხედონ. არ შეიძლება. ამას სწორი ახსნა ჭირდება. ჩემთვის ეს განსაკუთრებით რთული პროცესი იყო. მართლმადიდებელი, მაზიარებელი ადამიანი ვარ, 17 წელია, მოძღვარი მყავს და ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე ვარ, რაც იმას ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ ყველა ადამიანის დაცვის ვალდებულება დამაკისრა. ამ კანონში წერია, რომ ნებისმიერი ადამიანი, მოგწონს თუ არა, შავია თუ თეთრი და ა.შ. არ უნდა დაჩაგრო. როგორ შეიძლება, ეს კანონი ქრისტიანი და თან ამ პოსტზე მყოფი ადამიანისთვის მიუღებელი იყოს?
- პატრიარქის თხოვნით, კანონპროექტში მართლა გააპარეთ ფრაზა - „საზოგადოებრივი ზნეობა", რომელიც მერე თინა ხიდაშელმა ამოიღო და გუნდში ამის გამო დაპირისპირება მოხდა?
- ჯერ ერთი, კი არ გავაპარე, ჩავწერე. მეორეც, ეს ფრაზა არავის ამოუღია, ის დარჩა. ფრაზა „საზოგადოებრივი ზნეობა" მნიშვნელოვანი ცვლილება და შეთანხმების საგანი იყო. ჩვენ ამ კანონში ბევრი რამ შევცვალეთ და ყველაფერი უმრავლესობასთან შეთანხმებით მოხდა, განხილვის მეორე დღეს, 4-საათიან სხდომაზე.
- ამბობენ, რომ უმრავლესობის ამ დახურულ სხდომაზე ბიძინა ივანიშვილის განსაკუთრებული კრიტიკის ობიექტი თქვენ გახდით. ასე იყო?
- ეს ინფორმაცია არასწორია. ეს ტყუილია! რაც შეეხება უშუალოდ კანონს, მასში საფრთხეს ვერ ვხედავ და ჯერჯერობით, ამის საპირისპირო არგუმენტი არავისგან მომისმენია - თქვან, რას ხედავენ საფრთხისშემცველს ამ კანონში, სადაც არანაირი ტიპის პროპაგანდა არაა ჩადებული. პირიქით, კანონში წერია, რომ საზოგადოებრივი ზნეობა და საჯარო ინტერესი შემაკავებელი ფაქტორია. ასევე, წერია, რომ ეს კანონი არ შეიძლება იყოს გამოყენებული მართლმადიდებელი ეკლესიის საწინააღმდეგოდ და არც ერთი ნორმა არ განიმარტება კონკორდატის საწინააღმდეგოდ. ბევრი სხვა რამ ამყარებს ამ პრინციპს. ეს კანონი უსამართლობისა და ჩაგვრის წინააღმდეგაა და არ აკანონებს ცოდვას. ეკლესიის შესაფასებელია, რა არის ცოდვა, მაგრამ სახელმწიფოს და ეკლესიის კანონები ხშირად განსხვავდება, ეს პატრიარქმაც მითხრა. სახელმწიფო ვერ იტყვის უარს ადამიანის დაცვაზე, როგორიც უნდა იყოს ეს ადამიანი, ჩვენი რელიგიაც შემწყნარებელია. ამ კანონის განმარტება მეტად არის საჭირო საზოგადოებისთვის, თუნდაც მუხლობრივად.
- კანონპროექტის სკანდალმა „ოცნებას" რეიტინგი დააკლო?
- დიახ, შესაძლოა, მართლაც დააკლო. ხალხმა მისი გაცნობა ვერ მოახერხა, ბევრმა ვერ მოასწრო, ბევრი არასწორი ინფორმაციაც გავრცელდა. მგონია, რომ ეს ჩვენი შეცდომა იყო და ამ კანონპროექტის განხილვა ძალიან შეზღუდულ დროში მოხდა. გარკვეულმა პოლიტიკურმა ძალებმა გადაწყვიტეს, რომ ამით საარჩევნო კამპანია უნდა დაეწყოთ და ეს ერთ-ერთი ყველაზე უღირსი საქციელია. ამ თემით მანიპულირება დაუშვებლად მიმაჩნია. სხვა ძალებს ამით პოლიტიკური ქულების დაწერა უნდოდათ... ის დემაგოგია, რითიც პოლიტიკოსები ადამიანის რელიგიურ გრძნობებზე მანიპულირებდნენ, ხვალ და ზეგ აუცილებლად იჩენს თავს. ჩემთვის მთავარია, ღმერთისა და ადამინების წინაშე ვიყო მართალი და ვიცი, რომ ამ კონკრეტულ სიტუაციაში ასეა.
- დევნილების წინაშეც მართალი ხართ? ინტერნეტსაიტებზე გავრცელდა ვიდეო, სადაც დევნილ ქალბატონებს ეჩხუბებით...
- დევნილები ჩემი კომიტეტის ერთ-ერთი განსაკუთრებული სფეროა. ეს ვიდეო ერთ-ერთი წინასაარჩევნო შეხვედრაა. იქ ნაციონალების 2-3 ადამიანი მოვიდა წინასწარ მომზადებული ტექსტით და ჩხუბი დაიწყო, რასაც ჩემი ბუნებრივი რეაქცია მოჰყვა. ვუხსნიდი,რა იყო რეალობა. მერე ერთ-ერთის სახლში შევედი და დავათვალიერე მისი თხოვნით. ის ქალბატონი იძახდა - „მიშა მაგარია", ესეც მისი უფლებაა, მოწონდეს. ეს სამი ქალი იყო ნაციონალების აქტივისტი. მაგალითად, ფოთში, სადაც დევნილთა დასახლების ორი საარჩევნო უბანია, ეს უბნები წავაგეთ.
- მერე, ეს ნაციონალების ბრალი როგორაა - დევნილები და არაქართველი მოსახლეობა ხომ ის სეგმენტია, რომელიც ავტომატურად ხელისუფლებას აძლევს ხმას?
- ეს ნიშნავს, რომ არჩევნები ნამდვილად არ გაყალბებულა და ეს ადამიანები ფიქრობენ, რომ მათ ნაციონალური მოძრაობა უშველით. მეც მიკვირს, მაგრამ ეს რეალობაა... თუმცა ასე ყველა არ ფიქრობს, რასაკვირველია.
ნინო კომახიძე
გაზეთი „ვერსია"
