- +

 

 

ჟურნალისტი თეიმურაზ ქორიძე, პოეტ დავით მაღრაძის შესახებ წერს:

 

 

„ტყე წიწამურისკენ გამოთოფილია

 

დათო მაღრაძე

 

 

მხატვრის ღარიბული ნათელი ოთახი. შუაგულში – მივიწყებული მოლბერტი, მაგიდაზე - შენიშვნებით აჭრელებული ქაღალდები; კედლებზე – ნახატები და წიგნები; ჰაერში – სიგარეტის სქელი ბოლი. გარეთ თბილი წვიმა მოდის. მაგიდას სამნი უსხედან და ცხოვრების ამაოებაზე კამათობენ...

 

 

და ლექსიც თითქოს თავისით მოდის: „და თბილი წვიმა – ეშხი საყვარლის წავა და მიწის სურნელს დატოვებს, ჩამოთქეშილი ტრფობის ხარხარი დაავიწყდება გამშრალ ნატბორევს... ცარიელი და მქრქალი დარბაზი...ღარიბი სუფრის ძველი მოტივი ხელს გამოგიწვდის, როგორც ძმაკაცი, ვარაზის სველი ნატურმორტივით“.

 

 

იმ სამთაგან ერთი უთუოდ ვახტანგ რურუაა, მხატვარი, ამ დიდებული აპარტამენტების მფლობელი, მეორე – დათო მაღრაძე, პოეტი, მესამე - ალბათ ნიკო აფხაზი, ან აჩიკო გოგელია, ან თემურ ჩხიკვიშვილი, ან ვახუშტი კოტეტიშვილი, ან ბაადურ ბალარჯიშვილი, ან... ნებისმიერი ჩვენგანი.

 

 

ესეც მინახავს:

 

 

ოდესღაც მისი საიმპერატორო უდიდებულესობის ფავორიტი, ყველა ბრძოლის მომგები, დაღესტნელ მეამბოხეთა რისხვა, ბრწყინვალე სეფექალების გულთა მპყრობელი, მოქეიფე და მოჯირითე, განთქმული თამადა და მოლექსე, აწ უკვე გადამდგარი, მარტოსული გენერალი სევდიანად იგონებს წარსულს: „მახლას, ტრფობაში დამთარსეს, გულს ახლაც კვამლი ევლება, სიტყვად იწვიმა ქაღალდზე, შეკავებულმა ცრემლებმა...“

 

 

გენერალმა მშვენივრად იცის თავისი თავის ფასიც და თავისი ნაკეთებისაც – ომში მრისხანე და დაუნდობელი იყო, ქეიფში – თავაწყვეტელი, მეგობრებში – ყოჩი, ქალებში – უბადლო, ტოლებში – უბრალო, სასახლეებში – ქედმაღალი: „კვამლში ვახვევდი რამაზანს, მეხზე რომ მეხი დამერთო, დილიდან ვჭექდი ზარბაზანს, ვითარცა გლოვის კამერტონს. ხან მერეოდა გოდება, კანჭში მწვდებოდა ოღრაში, იმქვეყნად დაახსომდებათ, აქ რომ გავადე გოგრაში... მაღლა შევბღვირე არწივებს, თვალით ვარისხე ეკალი, სისხლის წვიმები ვაწვიმე და შუბლისჯვარი შევკარი...“

 

 

დიახ, ეს გრიგოლ ორბელიანია, ვინც სინამდვილედ აქცია მწუხარე სახის რაინდის, დონ კიხოტ ლამანჩელის, ათასი წლის ნაოცნებარი:

 

 

„ვინც მხნე ლამანჩელს იცნობდა, მწუხარე სახის ბაზიერს... რასაც ის დატინგიცობდა, მე სინამდვილედ ვაქციე“.

 

 

„...ეხრ, ღრაფინია“! ამქვეყნად ხომ ყველაფერი წარმავალია, სიძულვილიცა და სიყვარულიც, დარდიც, ვაებაც, სიხარულიც და სიამოვნებაც. ახლა ყველასაგან დავიწყებულ, ყავლგასულ, უსაქმოდ დარჩენილ გენერალს მრავალ სისხლნასვამი ხმალი სადღაც კუთხეში უჟანგდება, აქსელბანდებს წვიმა უსველებს და ირგვლივ სეფექალებიც აღარ ახვევია. აღარც ომებია, აღარც დუელია, აღარც ძველი ბიჭებია და აღარც ორთაჭალის ბაღები. ბებერი ნაგენერლალი პეროვსკაიას ქუჩის კაფეში თავჩაქინდრული ზის და ზიზღით უსმენს უცხო ჯაზურ მუსიკას...

 

 

მე ნიკალასთან ერთად გახლდით ორთაჭალის დუქანში, ჯამბაზთა ბრბომ რომ დაიგრგვინა, მეფე-იმპერატორი, ნიკოლოზ მეორე ჩამოაგდესო. მაშინ ნიკალამ თანაგრძნობით გახედა მეფის პორტრეტს და ნაღვლიანად ჩაილაპარაკა: „რა უიღბლო ყოფილა ჩემი სეხნია“. ჩვენ ერთად მოვხატეთ თბილისური დუქნები, ერთად ვაჟღრიალებდით ხარფუხში არღანს და ერთად ვეტრფოდით უმშვენიერეს მარგარიტას. ერთად ვსტუმრობდით კახეთს და ერთად გვევსებოდა ცრემლებით თვალი, როცა ხბოს დასაკლავად წამოაქცევდნენ.

 

 

მე მახსოვს მონაზონი სიდონია, ვარძიის მონასტრიდან. ეს ჩემი სიყვარულით ამოჩხაპნა მონასტრის კედელზე: „თოთხმეტი წლისა აღმკვეცეს მონაზვნად. აქვე შევსრულდი სამოცდათოთხმეტისა. რა ლამაზი იყავ, ბიჭო“. მე მინახავს ვარძიის მონასტრის სასანთლეებში ჩაგუბებული ცრემლი. მე ვიყავ ის პოეტი, ვინც სიდონიას სული ღმერთს შეავედრა: „ცაში წაგყოლია სევდა კაი ყმისა, ამ ლექსსაც გაგატანს სასთუმლად პოეტი, დაო, ილოცვიდე, გული დაისისხლა და ბნელში ალილოს დასტვენს კაპოეტი...“

 

 

მე სწორედ ის ბერიკაცი ვარ, ღმერთს რომ კიდევ ერთ მაისობამდე ვთხოვდი სიცოცხლეს.

 

 

მე ვატისაც ვიცნობდი. აი, იმას, შუამთის ტყეებში ნეკერჩხლის ფოთოლი ყვითლად წითლდებაო, რომ ამბობდა. მინახავს მისი ღვინისფრად დაგორებული ცრემლიც, კეკლუც გვირილებს რომ ნამავდა. რაც დრო გადის, უფრო და უფრო მენატრება თელავური ქეიფები ვატი დავითაშვილთან ერთად:

 

 

„თოვსა სთოვს, ბოდავს გომბორი, ელავს მამლების ყივილი, მინდა გიპოვნო, რომ მერე გატკბეს დაკარგვის ტკივილი“.

 

 

გონებით ვიცი, ვეღარ ვიპოვი ვატის, ვეღარ გავაცოცხლებ ჩვენს ძმობას, ვეღარ დავუდგები ტოლუმბაშად, ვეღარ გავეჯიბრები კაიბიჭობაში, მაგრამ ე ოხერი გული მაინც თავისაზე დგას და გონების ნაკარნახევს ვერ ჰგუობს. ეხ, ძმაო ვატი, ხომ ვიცით მე და შენ: „სხვა ყველა მიეთ-მოეთი ჩავთვალო ნატვრის რა ღირსად, სად თქმულა ბედი პოეტის, ვინა სთქვა ბედი მხატვრისა...“

 

 

სადღაც დუქანში ვნახე თრიაქით გალეშილი და ქალის ღალატისგან გულგასენილი უმამაცესი იუსუპ ბეი. სწორედ ის, ზღვაში ჩამავალ მზეს რომ მისდევდა ერთგული იოლდაშებით, საფრენად ზეცა რომ ეპატარავებოდა. სწორედ ისა, სიკვდილი თამაშად რომ ეჩვენებოდა. ვნახე და გული მატკინა სიყვარულისაგან მიტოვებული იუსუპ ბეის უიღბლობამ.

 

 

1918 წელს, ვიდრე მარტყოფში მოკლავდნენ საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქს კირიონ მეორეს, მე მოვისმინე მისი საოცარი სიტყვა: „სიო ქოშინებს სოფელში, ყური არ უგდოთ შარი-შურს, შეინანეთო ცოდვები თქვენი სამყოფი ჯვარითურთ...“

 

 

მე ცხადად ვხედავ კოპწია იმერულ ეზო-კარს. ჩრდილოში ზარმაცად მიწოლილ შავ ნაგაზს – ბროლიას და ყინჩად მოარულ მამალს: „დეზებიანო მამალო, ამპარტავანო მამალო, გვირგვინიანო მამალო, სარდლების შთამომავალო; ამ ეზო-კარის არსენავ, ვინც კი აუგად გახსენა, ჩაჰკორტნე, დედა უტირე, დღე გაუთენე ჭირისა, დაჰყივლე მამაპაპურად, სოფლად მომყვანო დილისა, იარე, ღმერთმა გაკურთხოს... მამულში მყავხარ თილისმად“.

 

 

მე თვითონ ვმჯდარვარ კაფეში რაინდ ლამანჩელთან ერთად. დახეული ჯაჭვის პერანგი ეცვა, თავზე თხელი ალუმინის მუზარადი ეხურა, ყავრის საბარკულები და სამკლაურები ეკეთა და წელზე ხის ვებერთელა ხმალი ერტყა. სახითა და მანერებით ძალიან ჰგავდა ჯაბა იოსელიანს. ერთად ვწრუპავდით კონიაკს და გველეშაპისგან სამშობლოს გამოხსნის გეგმებსაც ერთად ვადგენდით: „ზის ლამანჩელი კაფეში, ძველს დაუკვეთავს კონიაკს, გახუნებული აფიშა სატრფოს ბარათი ჰგონია. ქლესური გადაძახილით თავები წაუქონიათ... ის მიდის მტერზე მახვილით, სიკვდილი მღერა ჰგონია. ტრამალის ქარი დაბმული საკანის ტიბიკონია, ეს სახიჩარი მამული რაინდს სამშობლო ჰგონია“.

 

 

... დარბაზი ხალხით იყო გაჭედილი და ძლიერ ციოდა. სცენაზე მაღალი, ძალიან ნაცნობი, ძალიან სიმპათიური ახალგაზრდა კაცი იდგა და საოცარ ლექსებს კითხულობდა. ეს ამბავი, მგონი, გუშინ ვნახე. ის კაცი დათო მაღრაძე იყო.

 

 

მინდოდა, მისი დანარჩენი ტიტულებიც ჩამომეთვლა, მაგრამ ამ ერთთან სხვა ყველა მაინც არაფერია – დათო მაღრაძე პოეტია. და კიდევ, დათო მაღრაძე მისი მამის, ელგუჯა მაღრაძის ღირსეული შვილია.

 

 

იქნებ არაფერიც არ მინახავს – არც სცენა ყოფილა და არც სცენაზე დათო მაღრაძე - უბრალოდ, ხელში პოეტის ლექსები ჩამივარდა, წავიკითხე და ყველაფერი ეს მომელანდა.“