- +

ბატონ ჯემალ ბაღაშვილს ვსტუმრობ ფილარმონიის საკონცერტო დარბაზში. ქართული ესტრადის ამ ბერმუხასა და შემოქმედ კაცს სასამსახურო შესასვლიდან მეორე სართულზე ერთი მომცრო კაბინეტი უკავია - სამუშაო ოთახი. მსმენელსა და მაყურებელს, რომელიც მიჩვეულია სხვა განზომილებაში მის ხილვას, ეს „შეზღუდული სივრცე" ცოტა ეხამუშება.

მეც მანდა ვარ.

ეგ არაფერი, რადგან აქ მოვდიოდი როგორც ზეიმზე, როცა ჩაბნელებულ პარტერში მჯდომი, ათასობით ჩემნაირთან ერთად მელოდიისა და მოქნეული სიტყვის უნიკალური ერთობის მოწმე ვხდებოდი, და სიცოცხლისა და სიხარულის მადლი გადმოდიოდა სცენიდან გულისა და გონების დამარწყულებელი. არ ვმალავ და ჩემს ამ განწყობილებას ვუმხელ ბატონ ჯემალს...

პასუხად ისეთ საქებარ სიტყვებს მოვისმენ, ისეთ უხერხულ მდგომარეობაში აღმოვჩნდები, ნეტა, პირდაპირ საქმეზე გადავსულიყავი-მეთქი. თუმცა დიდად მადლობელი დავრჩი...

საქმე - ინტერვიუს ჩამორთმევაა. თემა - „ქართული ესტრადა გუშინ, დღეს, ხვალ".

- ბატონო ჯემალ, „გუშინ" ქრონოლოგიურად ცოტა აქეთ გადმოვწიოთ და იმ დროში გადმოვიტანოთ, როცა „რერო", „ორერა", „ვია-75", და ამ ყველაფრის მწვერვალი „ივერია" ბრწყინავდა ესტრადაზე, როცა პოლიტექნიკური ინსტიტუტის ორკესტრისა და უცხო ენათა პედინსტიტუტის სტუდენტური შემოქმედებითი კოლექტივის კონცერტებზე დასწრების მსურველთა ისეთი მასა დაიძრებოდა, რომ წესრიგის დასაცავად პოლიციის მობილიზება ხდებოდა აუცილებელი.

 

ეგებ, აქედან დავიწყოთ?

- კი ბატონო. შევეცდები.

პერიოდი გასული საუკუნის 60-იანი წლებიდან 80-იან წლებამდე. იყო ჩვენი ესტრადის აღზევების ხანა.

მოხდა ისე, რომ ე.წ. დიდმა რევოლუციამ, გლენ მილერის ორკესტრის „მზიური ველის" მეშვეობით ჩვენთან რომ შემოაღწია, პოლიფონიაზე აგებულმა ჯაზმა და კვარტეტმა საქართველოში იპოვა ნოყიერი ნიადაგი, ჩვენთვის იოლად გასაგები და აღსაქმელი შეიქნა და, თუ გნებავთ, იოლად მისაბაძიც. დასტური ამისა არის საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის, ლეგენდარული ორკესტრი, რომლის გიტარისტიც, ბედნიერება მქონდა, ვყოფილიყავი 1961 წლიდან 1964 წლის ჩათვლით. ევროპული დონის ორკესტრი იყო და საოცარი წარმატება ჰქონდა - მოსკოვში რომ გამოვდიოდით საკონცერტო დარბაზის მიმდებარედ ცხენოსანი მილიცია იცავდა წესრიგს.

ქართულმა ნიჭიერებამ პოლიფონიურობაზე აგებული ეს ჯაზი არა მარტო გაითავისა, არამედ გააქართულა კიდეც.

გურამ ბზვანელის უნიჭიერესი კვარტეტი - ცინცაძე, ბაკურაძე, ხარაბაძე - ევროპის დონის მოვლენა იყო. სწორედ მან დაუდო საფუძველი საქართველოში ჩამოყალიბებულ კვარტეტებს, მაგრამ საესტრადო კარიერა აღარ გაუგრძელებიათ. ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ერთად რომ დარჩენილიყვნენ, ძალიან დიდ წარმატებას მიაღწევდნენ პროფესიულ სცენაზე. სამაგიეროდ რობერტ ბარძიმაშვილმა ითავა ეს საქმე და უდიდესი ნიჭიერებით შეითავსა პროდუსერისა და მენეჯერის მოვალეობა, დროს სწრაფად აუღო ალღო და შექმნა მაღალი დონის კვარტეტი, რომელიც შემდეგ ვოკალურ-ინსტრუმენტულ ანსამბლად გადაკეთდა. თუ წინა კვარტეტები სტატიკურები იყვნენ, ამან შემოიტანა მოძრაობა - გაჩნდა ცეკვები, ქალის რეპერტუარი. რაც მთავარია, რობერტმა მოიფიქრა გონებამახვილური სვლა და იმ არგუმენტის მოშველიებით, რომ უცხო ენათა პედინსტიტუტის კურსდამთავრებულებს სჭირდებოდათ პრაქტიკა უცხო ენებში (ანსამბლი ამ ინსტიტუტში შეიქმნა), პირველად მოხდა უცხოური სიმღერების ლეგალიზება,  გამდიდრდა რეპერტუარი.

- და კარგად დაბალანსებული კონცერტებიც იმართებოდა - იყო უცხოურიც და ქართულიც.

- დიახ. შედეგიც შესაბამისი იყო - დიდი წარმატებით მოიარეს მთელი საბჭოთა კავშირი, საზღვარგარეთის ქვეყნები.

- ბარძიმაშვილის კვალზე სხვა კვარტეტებიც ჩამოყალიბდა...

- ამ პერიოდში ჩნდება „დიელო", უნიჭიერეს ამირან ებრალიძის ხელმძღვანელობით: ძმები ებრალიძეები, გოგი ლეონიძე და ბუბა კიკაბიძე. პირველი შემადგენლობა ასეთი იყო. ამ ანსამბლმა სასიმღეროდ გაცილებით რთული, ე.წ. გაშლილი აკორდების სტილი აირჩია. თუ გლენ მილერის კვარტეტის, ბზვანელის კვარტეტის, ცნობილი ამერიკული კვარტეტების გავლენა  იგრძნობოდა „ორერას" შემოქმედებაში, ეს იყო გავლენა არანჟირებაში, ვოკალური შესრულების მანერაში და არამც და არამც რეპერტუარში. მაშინ ყველას ერთად აღებული გვქონდა გაქართულების გეზი. ქართულ ნიადაგზე უნდა განვითარებულიყო არა მხოლოდ სიტყვებით, ტექსტით, არამედ თვით მელოდია, ჰარმონია, გნებავთ, ხმათა წყობაც, ქართული უნდა ყოფილიყო.

მოხერხდა კიდეც.

მირიანაშვილი, ცაბაძე, მილორავა, ლაღიძე - შესანიშნავი კომპოზიტორები წერდნენ სიმღერებს, რომლებსაც ეს კვარტეტები ასრულებდნენ.

გაჩნდა ანსამბლი „ციცინათელა", რომელმაც შოუს ნიშა დაიკავა: ოთხი ბიჭი, ოთხი გოგო, მოძრაობა, ცეკვა - შოუს ელემენტები, მიუზიკლზე მინიშნებებით.

აი, ამ დროს ასპარეზზე გამოდის „ივერია". მე, როგორც ამ ანსამბლის ერთ-ერთ დამაარსებელს ალექსანდრე ბასილაიასთან, ვახტანგ ტატიშვილთან და გოგი ლეონიძესთან ერთად, რომელიც „დიელოდან" გადმოვიდა, კარგად მახსოვს, რომ ესტრადაზე ჩვენს გამოჩენას ბევრი სკეპტიკურად შეხვდა. ამდენი კვარტეტი, ამდენი ანსამბლია და თქვენ რა გაქვთო სათქმელი?!

მხოლოდ საკუთარი ნიშის მოძებნა, საკუთარი გზის პოვნა დაგვამკვიდრებდა ქართულ ესტრადაზე.

ნებისმიერი მიბაძვა დამღუპველი იქნებოდა. არაერთხელ მითქვამს, რომ ლეონარდო და ვინჩის „მონა ლიზა", იგივე „ჯოკონდა", ლუვრში გამოფენილი ფასდაუდებელია,  გარეთ კი მისი ასლები კაპიკებად იყიდება.

„ივერია" ჩვენი ანსამბლისთვის შემთხვევით არ დაგვირქმევია. ვიცოდით, ვგრძნობდით, რა დიდი ჯვარი იყო ამ სახელწოდების ზიდვა. მაგრამ ასეთი იყო ჩვენი შინაგანი მოთხოვნილება, მოწოდებული ვიყავით, რათა ჩვენს პატარა „ივერიას" დიდი ივერიისთვის ერთი აგური შეემატებინა. შეემატებინა რაღაც ისეთი, რაიც მანამდე არ თქმულა. ღვთის მადლით, ამოცანა, რომელიც დავისახეთ, შევასრულეთ.

- რა გზა იყო ასეთი უვალი, ბატონო ჯემალ, რომელიც თქვენ გათელეთ?

- ეს იყო მიუზიკლისკენ შეგნებული და მიზანმიმართული სვლა. როცა მივაღწიეთ მიზანს და შევქმენით ოთხი მიუზიკლი, დავრწმუნდით, რომ რაღაც მცირე წვლილი ჩვენც შევიტანეთ ქართული ესტრადის განვითარებაში.

გრძელი გზა გვქონდა გასავლელი: ჯერ იყო თეატრალიზებული ნომრები, შემდეგ მუსიკალური იუმორი. ჩვენ ყველანი თვითონ ვუკრავდით, ჩვენვე მიგვყავდა კონცერტები და ამით კონტაქტი მაყურებელთან უფრო აქტიური ხდებოდა, უფრო დამაჯერებლები ვიყავით, რადგან სრულად ვიხსნებოდით და აუდიტორიაც უფრო კარგად ხვდებოდა, როგორ, რა დონეზე ვაზროვნებდით და განათლების რა ბაგაჟი გაგვაჩნდა. ტყუილად არ ბრძანებს შოპენჰაუერი, ვინც ნათლად აზროვნებს, ნააზრევსაც ნათლად გადმოსცემსო. ამ პრინციპით ვხელმძღვანელობდით.

- დღევანდელ ესტრადას რა თვალით უყურებთ?

- დღეს ესტრადაზე მთავარ მიმართულებად ჩამოყალიბდა ამერიკულ-ინგლისური სიმღერები, იშვიათ შემთხვევაში - ქართულ სიტყვადადებული. ეს ერთი მიმართულება.

მეორე, - ჩვენდა სამარცხვინოდ, ფანოღური რეპერტუარი გაჩნდა. ამის ინიციატორებმა, მგონი, ფანოღის მნიშვნელობაც არ იციან. ნიშნავს კი დაბალი დონის მექორწილე დამკვრელს. გარკვეული კატეგორიის ადამიანებს მოსწონთ უგემოვნო აღმოსავლური მუსიკის (ნამდვილი აღმოსავლური მუსიკა დიდებულია) რაღაც ნაზავი და ეს ფანოღი ამ ნაკლებად განვითარებული ყურის მქონე ადამიანების დაკვეთას არცთუ უანგაროდ ასრულებს.

- მადლობელი ვარ, რომ ამიხსენით, თორემ „რუსთავი-2"-ის რეკლამის მოსმენის შემდეგ ამაოდ ვეძებე ამ სიტყვის განმარტება ლექსიკონების აკადემიურ გამოცემებში.

- ფანოღობის აყვანა მეისტრიმამდე, ძირითად მუსიკალურ მიმართულებამდე,  იქამდე, რომ კონკურსის მოწყობასაც კი აპირებენ, ამის ტირაჟირება და პროპაგანდა, დანაშაულია. „იუმორინას" ერთ-ერთ ნომერში აისახა კიდეც ჩვენი დამოკიდებულება ამ მახინჯი მოვლენისადმი. იმათ სტილში ვმღერით:

შენი ნაქსოვი თექა გერჩივნოს,

სხვისგან მოპარულ ფარდაგს და ნოხებს,

კოსმოსი უსმენს ქართულ „ჩაკრულოს",

საქართველო კი უსმენს ფანოღებს.

„იუმორინა" არასოდეს ყოფილა სიცილი სიცილისათვის. ვცდილობთ, რომ ბერტოლდ ბრეჰტის უკვდავი ფორმულა - „დამოძღვრე გართობით" - ჩვენი შესაძლებლობის ფარგლებში განვახორციელოთ.

კი - დემოკრატია, კი - ვისაც რა უნდა, ის თქვას და ისე მოიქცეს როგორც სურს, მაგრამ პროპაგანდა, ტირაჟირება და ჩანაცვლება საკუთრივ ქართული საესტრადო მუსიკისა მხოლოდ იმ ორი მიმართულებით, რომლებზეც ვლაპარაკობთ, მიბაძვაა, მაღალი მუსიკალური კულტურის მქონე ერს ასეთი კუდში ჩანჩალი არ ეკადრება.

ჩვენი მუსიკალური პამფლეტი, რომელიც ამ სიმახინჯის წინააღმდეგაა მიმართული, ასე იწყება:

მელოდიები ინდურ, თათრული,

ყველა საღდება როგორც ქართული,

ბაიათების ბანგით გართულან,

აქ აღარავინ მღერის ქართულად,

 

აღტაცებული კივის ჟიური -

აი, სიმღერა ნაღდი, ღვთიური!

სხვისი დროშაა ზე აღმართული,

აღარსად არის ჰანგი ქართული.

შემდეგ ხუმრობით განვაგრძობთ:

როცა ინგლისურ სიმღერას ვმღერით

პროამერიკულს, ღვთის სათაყვანოდ,

გულში მცირედი ღვივის იმედი -

ეგებ, ნატოში ჩვენც შეგვიყვანონ.

 

ის აღარ ვიცით, ჩვენი სიმღერა

აზიას რატომ დაუახლოვდა,

მამა-პაპური ჰანგი ქართული

გაფანოღდა და გაშალახოვდა.

ესეც ბრძოლაა. ბრძოლა ესთეტიკისათვის, უფრო შორს მიმავალია, ვიდრე ესტრადა რომ ჰქვია, იუმორი და, თუ გნებავთ, ზოგადად ხელოვნება; ბრძოლაა იმ პოლიტიკის წინააღმდეგ, რომელიც ზოგჯერ ჩვენი ხელშეწყობით ხორციელდება, ზოგჯერ სულაც ჩვენ რომ არავინ გვეკითხება, იმ ძალების მიერ.

- ჩვენ რა მოგვეთხოვება ამ დროს?

- „ჩვენი წილი სამარგლავის გამარგვლა", როგორც ჭაბუა ამირეჯიბი დათა თუთაშხიას პირით ბრძანებდა. ან სარეველა დაკარგავს ძალას, ან სხვებიც მოგვბაძავენ და ბოროტება იმდენად ვეღარ იმძლავრებსო.

- ისევ თქვენ და ისევ თქვენ, - ვბედავ ქართული რომანსის სტრიქონის პერიფრაზირებას. დღეს ასეა. ხვალინდელი დღე როგორი გესახებათ?

- ურთულესი საკითხია. იმ ვითარებაში, როცა ქართული ტერიტორიის 20 პროცენტზე მეტი დაკარგული გვაქვს, არ გაგვაჩნია მდიდარი ბუნებრივი რესურსები, სრულად ვერ ვიყენებთ იმ შესაძლებლობებს, რომლებსაც ჩვენი ქვეყნის სტრატეგიული მდებარეობა გვიქმნის, როცა გვეუბნებიან, რომ ნატოს კარი ღიაა, ამ კარს ვამტვრევთ 25 წელიწადია და იქ მაინც არ გვიშვებენ, ქართული ესტრადა, მოვედით სათქმელსა პირველსა, ვერ გაიხარებს, რადგან იგი ისეთი ქვეყნის ფუფუნებაა, რომელშიც კეთილდღეობა სუფევს. ბანგლადეშისა და მოზამბიკის შოუბიზნესის წარმოდგენაც კი ძნელია. საქართველოში მინიმალური კეთილდღეობა მაინც უნდა იყოს, ადამიანს რომ ემღერებოდეს და ეცეკვებოდეს, შეეძლოს ბილეთის ყიდვა ოჯახის წევრების კონცერტებზე წასაყვანად. თუ ეს კომპონენტები არ არსებობს, თანაც მას, ამ ადამიანს, სთავაზობენ იმ უგემოვნებას, რაზეც ვილაპარაკე და არა იმას, რაც მისი სულიერი მოთხოვნილებაა, მაშინ ესტრადის ღირსეულ მომავალზე ლაპარაკიც ზედმეტია.

მას შემდეგ, რაც მოიშალა ბერკეტები, რომლებიც თავისუფალ შემოქმედებაში ხელს გვიშლიდა, თითქოს უნდა წარმოგვეჩინა სრულად ყველაფერი, რისი შემძლენიც ვიყავით, მაგრამ ასე არ მოხდა.

არადა, ჩვენი მომღერლების პოტენციური შესაძლებლობა საერთაშორისო არენაზე გასვლის პერსპექტივას გვაძლევს. მაგრამ ძალიან რთულია - ენობრივი ბარიერის გამო, რეკლამისთვის ძალიან დიდი ჯარჯების არქონის, ასევე, დიდი კონკურენციის გამოც. ქეთი მელუას წარმატება დიდ ბრიტანეთში გამონაკლისია. მე მის შემოქმედებას პატივს ვცემ, ძალიან ნიჭიერია, მაგრამ აქვე დავძენ, რომ მასზე ნიჭიერები გვყავს. ქეთის გაუმართლა იმიტომ, რომ საშუალება მიეცა, მოუსმინა ინგლისის დედოფალმა, მოიწონა. რამდენიმე ფაქტორი დაემთხვა, რომლებმაც ხელი შეუწყო დიდ ასპარეზზე მის გასვლას.

ჩვენები რუსულ ასპარეზზე კარგად არიან გასული. იმის იქით ჭირს. ჩვენი კლასიკური მომღერლებისგან განსხვავებით, რომლებიც მსოფლიო საოპერო ხელოვნების ასპარეზზე წარმატებულები და საყოველთაოდ აღიარებულები არიან.

 

- რუსეთში ქართველი საესტრადო მომღერლების კარგად გასვლა იმის გამოც გახდა შესაძლებელი, რომ იქ არ დავიწყებიათ „ორერა", „ივერია", ნანი ბრეგვაძე და ა.შ.

- გეთანხმებით.

- მინდა გთხოვოთ თქვენი მიუზიკლების არნახული წარმატებაც გაიხსენოთ.

- ესტრადა დროის ადეკვატური უნდა იყოს - დღევანდელი სათქმელი დღეს უნდა თქვას, ხვალინდელი - ხვალ. ამის გაკეთება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ენას სრულყოფილად ფლობ, მაყურებლის ფსიქოლოგიაში წვდომაც უნდა შეგეძლოს, მახვილების სწორად დასმაც და, რაც მთავარია, უნდა გქონდეს დიდი ფული, შენი ნაშრომ-ნაღვაწის რეალიზაცია რომ შეძლო.

უწინ ამას სახელმწიფო აგვარებდა, „გოსკონცერტს" ებარა ეს საქმე. სწორედ მისი შემწეობით ჩვენ - „ორერას", „დიელოს" თუ „ივერიას" 70-ზე მეტი ქვეყანა გვაქვს მოვლილი.

- პირველი გასვლა, თუ არ ვცდები, მიუნჰენის ოლიმპიადაზე გქონდათ.

- და ამის ორგანიზატორი ნუგზარ ფოფხაძე იყო, რომელიც მაშინ საქართველოს კომკავშირის ცენტრალური კომიტეტის მდივნად მუშაობდა. შემდეგაც ბევრი კარგი საქმე ერთად გაგვიკეთებია.

მიუზიკლის დამფუძნებლები უმეტეს შემთხვევაში საფუძვლად იღებენ ლიტერატურულ წყაროს და მას მოარგებენ დანარჩენ ყველაფერს. მაგალითად, ბერნარდ შოუს „პიგმალიონზე" დგას  მიუზიკლი „ჩემი მშვენიერი ლედი", „ოლივერი" ჩარლზ დიკენსის „ოლივერ ტვისტის თავგადასავლის" მიხედვითაა გაკეთებული, „იესო ქრისტე - სუპერ ვარსკვლავის" საფუძველი ახალი აღთქმაა და ა.შ.

როცა სიუჟეტი ნაცნობია, მაყურებელს აღსაქმელად მუსიკალურ-თეატრალიზებული მხარეღა რჩება.

შემთხვევით არ იყო, როცა ჩვენი პირველი მიუზიკლისთვის „ჩხიკვთა ქორწილი" ავირჩიეთ. არ გვინდოდა, მაყურებლისთვის რებუსი შეგვეთავაზებინა. გაამართლა.

მომდევნო სპექტაკლი გათვლადი არ უნდა ყოფილიყო - „წუნა და წრუწუნა" რომ დაგვედგა, ჩავვარდებოდით.

ამიტომ ავირჩიეთ „არგონავტები", თქვენი მკითხველები მიხვდებიან, რატომაც.

ესეც გამოგვივიდა.

მესამე მიუზიკლი კიდევ უფრო დიდი ექსპერიმენტი იყო: ბეწვის ხიდზე გავიარეთ.

ბუთხუზი - ალექსანდრე ბასილაია მენდობოდა ლიბრეტოს შერჩევაში - ყოველი ნაბიჯი უნდა ყოფილიყო ახალი და მოულოდნელი. როგორც ცნობილი მუსიკათმცოდნე გივი ორჯონიკიძე ბრძანებდა, სიახლე თავად არის ფასეულობა. ამიტომ შევთანხმდით მე და ბუთხუზი, რომ ჩვენი ახალი დადგმა არ იქნებოდა აგებული ცნობილ პირველწყაროზე, საფუძვლად სოციალური გარემო ავიღეთ და აბსურდული სახელი დავარქვით - „თოვლის ბებოს ზღაპარი". სოფლის ხაზინას ვინც გაბედავდა და გაძარცვავდა, რქები ამოსდიოდა. ამით შეშინებული მოსახლეობა ცთუნებისგან თავს იკავებდა. ხელმრუდენი პატარა რქებს ქუდქვეშ მალავდნენ, მაგრამ თანდათან გაბედული გახდნენ, რქებიც გაეზარდათ და ბოლოს ეს დიდრქებიანები პირველკაცებად მოგვევლინენ. ურქებოები კი საზოგადოების ფსკერზე მოექცნენ.

ეს სიტუაცია მარტივი საცნაური იყო იმ დროისთვის უკვე მოყანყალებულ საბჭოთა სინამდვილეში მცხოვრები მოქალაქეებისთვის: კორუფციამ ტოტალური ხასიათი მიიღო.

ღვთის მადლით, ამ მიუზიკლმა ყველა რეკორდი მოხსნა - ფილარმონიის საკონცერტო დარბაზში 164 წარმოდგენა ზედიზედ ანშლაგით გაიმართა. ასე ნელ-ნელა მივუახლოვდით „ფიროსმანს", რომელსაც სხვადასხვა მიზეზის გამო 10 წელიწადი ვეჭიდავებოდით. როცა ვიგრძენით, რომ სერიოზული მიუზიკლისთვის მზად ვიყავით,  შევძელით კიდეც ამ თემის წარმატებით დაძლევა, რაც დადასტურდა თუნდაც მოსკოვში ჩატარებული გასტროლებით.

მიუზიკლში უმთავრესი, რა თქმა უნდა, მუსიკაა, რომელსაც წერდა მართლაც გენიალური და განუმეორებელი ტალანტი, კომპოზიტორი ალექსანდრე ბასილაია. მეორეხარისხოვანი არც ტექსტუალური მხარეა, ლიბრეტო.

„ჩხიკვთა ქორწილი" ბაჯული გელოვანთან ერთად გავაკეთეთ, „არგონავტების" და „თოვლის ბებოს" ლექსებისა და ლიბრეტოს ავტორი მე ვიყავი, მაგრამ „ფიროსმანში" დიდოსტატის შესაფერი ლექსების ავტორი ჭეშმარიტი პოეტი უნდა ყოფილიყო და დავითანხმე კიდეც მორის ფოცხიშვილი, ამ საქმისთვის ხელი რომ მოეკიდა. თანაც ბატონი მორისი შესანიშნავად ხატავდა. 16 ლექსის დაწერა მოასწრო და გამოგვეცალა ხელიდან. დანარჩენი ჩემი დასაწერი შეიქნა. უძნელესი საქმე დამეკისრა... არასოდეს პრეტენზია არ განმიცხადებია პოეტობაზე, მაგრამ ვინც არის ჭეშმარიტი პოეტი, ვიცი და ეს უკვე დიდი ბედნიერებაა... დამიმძიმდა საჯილდაო ქვა.

- „ივერია" გაბედულებით ხასიათდებოდა ხელისუფლებასთან ურთიერთობაში. სათქმელს პირში ეუბნებოდა.

- ეს პათოსი ბოლომდე შევინარჩუნეთ. გულწრფელობა, რომლითაც ჩვენი მეგობრობა გამოირჩეოდა, შევძელით და გადავიტანეთ ჩვენს შემოქმედებაში. არ ღირდა სიცრუესა და ტყუილზე აგებული ეფემერული კეთილდღეობისთვის დაგვეხარჯა ერთხელ ბოძებული სიცოცხლე.

გაბედულების ერთ მაგალითად დაგისახელებთ, რწყილისა და ჭიანჭველას უწყინარ ზღაპარს, ჩვენს ნახევარსაათიან რკოოპერას (როკოპერის ანალოგს). მსოფლიო ჰიტებს მოვარგეთ ქართული სატკივარი, ხმა ავიმაღლეთ კორუფციის წინააღმდეგ, რომელიც ღრღნიდა ჩვენს ქვეყანას. მომდევნო პერიოდში, რამდენჯერმე გავიმეორეთ იმ რეალობიდან გამომდინარე, რომელიც დრო და დრო საქართველოში ვითარდებოდა. მოთხოვნადი რჩება ამჟამადაც, ამიტომ ერთ-ერთი ვარიაცია მალე „იმედის" ეთერით გადაიცემა.

- მიუზიკლის პერსპექტივას თუ ხედავთ?

- ვხედავ იმას, რაც ჩვენს დროს შედარებით შეზღუდული იყო - ბრწყინვალე შემსრულებლებს. სინთეზურ შემოქმედებას ვგულისხმობ. მხოლოდ მრავალმხრივი ნიჭით დაჯილდოებული შემსრულებელი შეიძლება გახდეს მიუზიკლის მსახიობი.

სამწუხაროდ, ვერ ვხედავ კომპოზიტორს, რომელსაც აქვს შესაძლებლობა დაძლიოს ეს ჟანრი იმ დონეზე, როგორც ამას ბუთხუზი აკეთებდა, ალექსანდრე ბასილაია. არც ამ საქმეში სუბსიდიის ჩამდენი ჩანს ვინმე.

მაინც ოპტიმისტად ვრჩები და ვფიქრობ, თუ ოდნავ მაინც გამოსწორდება მდგომარეობა, ოდნავ თუ მაინც ჩამოვყალიბდებით, რა გვინდა - დასავლეთი, აღმოსავლეთი, ჩრდილოეთი თუ სამხრეთი, თუ თავს დავანებებთ მუდმივ დაშლასა და დაპირისპირებას პარტიებად, ფრაქციებად, ამისტებად და იმისტებად, თავს დავანებებთ ბზარის ძებნას იქ, სადაც მონოლითია, ესტრადასაც ეშველება.

ველისციხელ პაპაჩემ სანდროს, რომელიც კულა გლდანელის მეგობარი იყო და თავადაც ჭიდაობდა, საინტერესო კონცეფცია ჰქონდა. როცა შევეკითხე, ქართულ ჭიდაობაში პარტერში ჭიდაობის გაგრძელება რატომ არ ხდება-მეთქი, ასე მიპასუხა:

- შვილო, ერთზე ათი მოდიოდა, ჭიდაობა საბრძოლველად გვჭირდებოდა და თუ ვიღაცას მოგვერდით მოვიშორებდით, იმასთან პარტერში საბღლარძუნოდ სადღა გვეცალაო. დღეს მაინცდამაინც ასეთი ბღლარძუნით ვართ გართული პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ურთიერთობებში.

გულსატკენია...

სააკაშვილის ხელისუფლებასთან დამოკიდებულებაში ჩვენ კატეგორიულები ვიყავით, ეზოპეს ენისთვის არ გვეცალა. არასოდეს შევპუებულვართ. პირდაპირ წარმოვაჩენდით იმ სიმახინჯეებს, ყოფილი ხელისუფალი რომ გვთავაზობდა. ერთ-ერთ დადგმაში, რომელიც სააკაშვილის დროს განხორციელდა, აღშფოთებული ავალაპარაკეთ იგი: - ვინ გაბედა და გამოაქვეყნა შვიდი სახელმწიფოს ფსიქიატრის დასკვნა! - რა წერიაო იმ დასკვნაში? - შეეკითხებიან და ისიც უპასუხებს: ცხადია, შეურაცხადია! (გულიანად ვიცინით).

- ამას გაბედვა უნდოდა.

- ცხადია. ასეთი უამრავი იყო.

დღეს უტევენ ჩვენს ყველაზე ძვირფას პრინციპებს. უპირველეს ყოვლისა, ილიასეულს - „მამული, ენა, სარწმუნოება".

ამასწინათ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ერთ-ერთ გადაცემაში, რომელიც ქართული მუსიკალური ფოლკლორის საკითხებისადმი იყო მიძღვნილი ერთმა  პოპულარული ადამიანმა განაცხადა, რომ ქართულ ხალხურ სიმღერაში ტექსტს მნიშვნელობა არ აქვსო.

ვთქვათ, ეს წამოცდენაა.

იმავე გადაცემაში ამის განმცხადებელს წინ ეჯდა მუისიკათმცოდნე, რომელიც ეთანხმება და მაგალითად ასახელებს „წინწყაროსა" და „მრავალჟამიერს". დააკვირდით „წინწყაროში" რა ხდებაო. „წინწყარო შემოვიარე, ქალი შემომხვდა ლამაზი, სიტყვა ვუთხარ და იწყინა". რას ეტყოდა? აშკარად სექსუალური კონტექსტის სიტყვას ეტყოდაო.

გიჟია, ოხერი?! (გულიანად ვიცინით).

ამ გადაცემას ბატონ ლადო კახაძესთან და ანსამბლ „წინანდლის" წევრებთან ერთად ვუსმენდით. ხელდახელ განვიხილეთ ტელეგადაცემით შემოგდებული საკითხი სიკვდილ-სიცოცხლის მარადიული თემაზე დაყრდნობით: შეწვდა თუ არა ამ სიმაღლეებს ქართული სასიმღერო ლექსი.

უნდა მოგესმინათ, რა პასუხი გასცეს!

ერთ-ერთმა გაიხსენა:

იმასაც მოკლედ უვლია,

გრძლად ვინ მეგულა იარა,

შუქს ბნელი  შეშჭამს,

ვარდს ჭია"...

აქეთ მეორემ აუბა მხარი:

წუთისოფელი რა არი,

აგორებული ქვა არი...

 

მესამემ - „შემოძახილიდან" ავიღოთო:

ძნელია მოკვდეს ვაჟკაცი,

უდროოდ დაიკარგოსა,

მისი კოკობი ულვაში

მიწაში დაიმარხოსა...

მეც ჩავერთე: მთაში ჟანრია ხმით დატირება. ერთკუპლეტიანი შედევრია:

მახვედია, ბეჩავ აგაბო,

დასდევა სიღარიბის ჯოხი,

მიწანიმც დაილოცებიან -

შიშველი დაგიფარეს ხორცნი.

- ან თუნდაც: „ცოლის დაქსოვილ წინდათა ფეხზე ჩაიცომს ვეღარა" (თავს უფლება მივეცი ეს სტრიქონი წამეშველებინა).

- ერთ კუპლეტში რამდენი რამ ჩაატია გენიოსმა ქართველმა - სოფლის ყველაზე უპოვარი და ბოგანო დაუტირებელი არ დატოვა, სიღარიბის ჯოხით ყველა კარზე დაკაკუნება აღარ მოგიწევსო, შე საწყალო, და დედამიწისთვის მადლობის თქმაც არ დავიწყებია, რომ სიკვდილზე უარესი - სირცხვილი ააცდინა, შიშველი რომ დაუმალა ხორცი.

ჰოდა, დაცხეს მაშინ ჩემმა სტუმრებმა - „ზამთარია" იმღერეს, „ბერიკაცი ვარ" დააგუგუნეს.

ასეთი იყო ჩვენი პასუხი.

მაგრამ პასუხი კი არ არის მთავარი, არამედ შეკითხვა - რატომ უნდა იყოს მოწადინებული მავანი მოგვიშალოს საძირკველი, რომელზეც ჩვენი ეროვნული კულტურა დგას?!

სწორედ აქეთკენ მიდის წერტილოვანი დარტყმები - ეკლესიაზე, ჩვენს ეროვნულ იდენტურობაზე. შეუსაბამობაში სურთ მოიყვანონ იურიდიული კანონი ბიბლიურ მოძღვრებასთან, როცა ოჯახის, როგორც კაცისა და ქალის ერთობის წინააღმდეგ იბრძვიან.

ასეთ წერტილოვან დარტყმებს წერტილოვანი დარტყმებითვე უნდა ვუპასუხოთ - ვისაც როგორ ხელგვეწიფება. ეს ომია!

 

- დაბოლოს, მამა-შვილის თქვენეული ტანდემი და თაობათა ბრძოლის საკითხი.

- შვილმა უნდა იცოდეს, სად შეჩერდა მამა, როგორც ილია ბრძანებს. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ისინი მუდმივ დაპირისპირებაში მოაქციო, წააქეზო საკონფლიქტოდ და დანერგო პარადიგმა - „ის ურჩევნია მამულსა, რომ შვილი ჯობდეს მამასა", რაც ბრძოლისკენ მოწოდება კი არ არის, პროგრესის სურვილია. ჩვენი დევიზი ესტაფეტის გადაცემაა და არა დაპირისპირება.

მამიდან შვილზე გადასვლით მოაღწია დღემდე ჩვენმა ყველაზე დიდმა სიამაყემ - ქართულმა სიმღერამ. ერქომაიშვილების სახელოვანი გვარი, მაგალითად, ამ საქმეს სამასი წელიწადი ემსახურებოდა.

გამოდიხარ, დალოცვილო, გვარამია ხარ თუ ვიღაცა და აცხადებ, „აბესალომ და ეთერი" ნაგავია. ერთი ხელის მოსმით აცხადებს, რომ კლასიკური მუსიკა ფალიაშვილიდან ყანჩელის ჩათვლით არაფერია! ვინ მოგცა ამის უფლება? რომელი ყარსის ციხე აიღე მუსიკაში, რომ ასეთი ვერდიქტი გამოუტანო ქართულ ეროვნულ სიწმინდეებს?!

- უხამსობა და იუმორი...

- ზოგჯერ კვეთაა მათი. იდეაში კი შეუთავსებელი უნდა იყოს. უხამსობა, რომელიც ბილწსიტყვაობასთანაა გაიგივებული, სამწუხაროდ, გაცილებით მეტია კინემატოგრაფიასა და, განსაკუთრებით, ტელესივრცეში, საკონცერტო დარბაზებში მაინც ნაკლებია. რაგინდ კარგი იყოს ქართული ტელესერიალი, ან, თუნდაც, კინოფილმი, გინების ისეთი კორიანტელი მოდის ეკრანიდან, კაცო, რომ ერთ ჩვენს საესტრადო მონოლოგში პაროდირებულ ბატონ გრიშა ონიანს ვათქმევინეთ: „ეს ორი ხელი ჩემს ექვს შვილიშვილს როგორ ავაფარო ყურებზე, არ ვიცი! შივა კი არ ვარ, გრიშა ვარ, გრიშა!"

- ეს მონოლოგი ვინ დაწერა?

- ჩემი გაკეთებულია. ვცდილობთ. ხან გამოგვდის, ხან არა. ყოველ შემთხვევაში, ეს პათოსი არ განელდება. ჩემს გადაცემაში „სტუმრად იუმორინასთან" თუ ხანდახან შევაპარებთ იმ სათქმელს, რომელზეც წეღან ვსაუბრობდით, ეგ გვაძლევს ძალას. მხოლოდ მიხოს და მაროს ანეკდოტებით რომ შემოიფარგლო არ ეკადრება ჩემი ასაკის კაცს. როცა გაქვს შესაძლებლობა დროზე მოახდინო რეაგირება კონკრეტულ ნაკლზე, სათქმელი შეაწიო მის გამოსწორებას, უკან არ უნდა დაიხიო:

აწ რომ ავი არ ვაძაგო,

კარგი როგორ უნდა ვაქო?

ავს თუ ავი არ უწოდო,

კარგს სახელად რა დავარქო?

დიდებულად ბრძანებს დავით გურამიშვილი.

ესაუბრა არმაზ სანებლიძე

P.S.

„კარგ კაცს ვითარ დაუკარგო,

რაც რამ სიკარკაცე აქო?"

 

ესეც აქვს ნათქვამი დიდ პოეტს „დავითიანის" ერთ-ერთ თავში „სასწაულის მოწყვა ღვთისაგან".

 

ეს ინტერვიუც სუსტი მცდელობაა ბატონ ჯემალ ბაღაშვილის კარგი კაცობის წარმოჩენის.

 

ა.ს.

 

ამ ინტერვიუს მცირე საგაზეთო ვარიანტი გამოქვეყნდა გაზეთში „საქართველო და მსოფლიო".