ექსპერტმა მამუკა არეშიძემ „რეპორტიორთან" საუბარში რუსეთში მომხდარი ტერაქტი შეაფასა და განაცხადა, რომ საქართველოში მსგავსი ტერაქტის საფრთხე, ამ ეტაპზე, არ არსებობს. არეშიძე აქვე IRI-ს მიერ გამოქვეყნებულ კვლევის შედეგებს, სამთავრობო ქალაქის მშენებლობის საკითხსა და სხვა მნიშვნელოვან მოვლენებს შეეხო.

- რუსეთში, სანკტ-პეტერბურგში ტერაქტი მოხდა... როგორ ფიქრობთ, რამ განაპირობა რუსეთის მიმართ ამ მხრივ დაინტერესება?

- რუსეთში მომხდარი ტერაქტი პროგნოზირებადი იყო, გამომდინარე იქიდან, რომ მას შემდეგ, რაც „ისლამური ხალიფატი" მარცხის რეჟიმში ჩადგა, ძალიან გააქტიურდა და აგრესიული გახდა იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც მონაწილეობენ სირიის ოპერაციაში. ეს განცხადება არაერთხელ გაკეთდა. ისიც ითქვა, რომ 400-მდე „ბოევიკის" გაგზავნა იგეგმებოდა ევროპაში. შესაბამისად, რატომ რუსეთშიც არა, რადგან რუსეთიც მონაწილეობს ამ ოპერაციაში. ასე რომ, იმ ქვეყნების ტერიტორიაზე, რომლებიც სირიასა და ახლო აღმოსავლეთში აქტიურობენ, ტერაქტების ინტენსივობა გაიზარდა და მომავალშიც გაიზრდება. ეს არის ისეთი ქვეყნები, რომლებიც უფრო აქტიურად მონაწილეობენ ამ ოპერაციაში, განსაკუთრებით, ძველი ევროპის ქვეყნები, ასევე რუსეთი და აშშ.

- საქართველოში თუ არსებობს მსგავსი ტერაქტის საფრთხე?

- საქართველო, მიუხედავად იმისა, რომ ავღანეთის ოპერაციაში მონაწილეობს, ანტიისლამურ ოპერაციაში ცენტრალური მოთამაშე არ არის, აქედან გამომდინარე, მაღალი ალბათობით, საქართველოში არ უნდა მოხდეს ტერაქტი, თუ ეს არ იქნება მიმართული აქ განლაგებული უცხოური წარმომადგენლობების მიმართ. თვითონ მოსახლეობის, ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ ტერაქტს არ ვვარაუდობ, მაგრამ ყველაფერი შეიძლება მოხდეს, გამომდინარე იქიდან, რომ რაც უფრო მარცხდება „ისლამური ხალიფატი", უფრო აგრესიული ხდება თავისი სივრცის გარეთ, ევროპაშიც, კავკასიაშიც და სხვაგანაც. ასე რომ, პროგნოზი სასიამოვნო არ არის.

- IRI-მ კვლევის შედგები გამოაქვეყნა. თქვენთვის რამდენად სანდოა და როგორ შეაფასებთ არსებულ მონაცემებს?

- IRI-მ, ალბათ, საახლობლოში გამოჰკითხა ვიღაცა. IRI-მ მეც და ჩემი კოლეგებიც მიგვაჩვია ციფრებით მანიპულირებას, ამიტომ, ვერ ვიტყვი, რომ მაინცდამაინც დიდად ვენდობი ამ გამოკითხვის შედეგებს. მითუმეტეს მაშინ, როდესაც საზოგადოების აზრი ზოგ შემთხვევაში რადიკალურად განსხვავდება გამოკითხვის შედეგებისაგან. იმ საზოგადოებისა, რომელთანაც მიხდება ურთიერთობა. პირველი ის, რომ ამ საზოგადოებაში მე ვერ ვიპოვე ვერცერთი ადამიანი, ვინც IRI-ს გამოკითხვაში მონაწილეობს. მეორე ის, რომ საზოგადოებაში პოლიტიკური საკითხების მიმართ საერთო ნიჰილიზმი ძალიან მაღალია. აქედან გამომდინარე, კვალიფიკაცია - ვინ უარესია და ვინ უკეთესი, რელევანტური არ არის - ყველა ცუდია, ასე ფიქრობს საზოგადოება. საერთოდ, ვცდილობ, რომ ამ საკითხის კომენტირებისას თავი შევიკავო, რადგან ის სურათი, რასაც მე ვხედავ და რაც IRI-ს ფურცელზე გადმოაქვს, ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულია.

- 9 აპრილს ცხინვალის რეგიონში სახელის შეცვლასთან დაკავშირებით რეფერენდუმი ტარდება. რა მნიშვნელობა შეიძლება ჰქონდეს ამას და ხელისუფლებამ თუ უნდა გადადგას რაიმე ნაბიჯი?

- ხელისუფლებას განცხადების გაკეთებისა და ამ ფაქტი არმიღების გარდა, არაფრის გაკეთება არ შეუძლია. არა მხოლოდ ხელისუფლებამ, არამედ საერთაშორისო თანამეგობრობამაც, ძალიანაც რომ მოინდომოს, ვერაფერს იზამს. სამწუხაროდ, ცხინვალი ფაქტობრივად რუსეთის კონტროლის ქვეშ არის, ამიტომ, რაც უნდა, იმას აკეთებს. რაც შეეხება რეფერენდუმის შედეგებს, მინდა, საზოგადოებამ გააცნობიეროს, რომ ეს არ არის ის, რაც ჩვენ გვგონია. საზოგადოება განსაკუთრებით განიცდის ამ ფაქტს და ფიქრობს, რომ სახელი შეიცვალა და დავიღუპეთ... სამხრეთ ოსეთი რომ ერქვა, მაშინ არ ვიყავით დაღუპულები? 2008 წლის ომის შემდეგ, სამწუხაროდ, ეს შეუქცევადი პროცესი გახდა.

- თქვენ თქვით, რომ ეს არ არის ის, რაც საზოგადოებას ჰგონია... რას გულისხმობთ?

- პირველი და მთავარი რაც მოხდა, ეს არის ორ ფიგურანტს შორის, დე-ფაქტო პრეზიდენტს ლეონიდ თიბილოვსა და პარლამენტის თავმჯდომარე ანატოლი ბიბილოვს შორის დაპირისპირება. ბიბილოვის ინიციატივა იყო, რომ ეს რეფერენდუმი გასული წლის აგვისტოში ჩატარებულიყო და ამით მან უზარმაზარი პოლიტიკური ქულები დაიწერა საზოგადოების თვალში. მაშინ უნდა ჩატარებულიყო რეფერენდუმი რუსეთთან შეერთების საკითხზე. მოსკოვს ეს არ აწყობდა, ამიტომ თიბილოვმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ის რეფერენდუმი ჩაეშალა. იმისთვის, რომ თვითონ არ გამოჩენილიყო პოლიტიკურად სუსტი, მოიგონა ეს რეფერენდუმი სახელის შეცვლასთან დაკავშირებით.

- რა სარგებელი აქვს ამ რეფერენდუმს დე-ფაქტო ცხინვალის რეგიონისთვის?

- ეს უკანონო წარმონაქმნი არაფერს იგებს, გარდა იმისა, რომ სახელი უგრძელდება და პლუს ამას, გადაიკიდეს ჩრდილოკავკასიელების ერთი სერიოზული ჯგუფი. ჯერ ერთი, თვითონ ჩრდილო ოსები გააღიზიანეს, რადგან სტატუსით და დასახელებით უტოლდებიან, იმათ ჰქვიათ ალანია და ახლა ესეც ალანია იქნება. მეორე ის, რომ გააღიზიანეს ყარაჩაი-ბალყარელები, რომლებიც ალანების შთამომავლებად თვლიან თავს და მიაჩნიათ, რომ ოსები არ არიან ალანების შთამომავლები. მესამე ის, რომ მოსკოვის გარკვეული წრეებისთვის მათი ასეთი ტიპის აქტივობა არ იყო საჭირო. მოკლედ რომ გითხრათ, სიტუაცია მათთვის გადასარევად და მომგებიანად ნამდვილად არ მიმდინარეობს.

- ანუ, გინდათ თქვათ, რომ საქართველოსთვის ამ რეფერენდუმით მნიშვნელოვანი არაფერი  შავდება?

- ტრაგედია ამით არაფერი არ ხდება, რადგან მსგავსი რეფერენდუმი ორჯერ არის ჩატარებული და კიდევ ერთს აპირებს თიბილოვი. საქმე იმაშია, რომ მოსკოვს როცა მოუნდება, მაშინ მიიერთებს სამხრეთ ოსეთს. ეს სამწუხარო ფაქტი უნდა გავაცნობიეროთ. ახლა არ სჭირდება და არ გააკეთებს, რაც არ უნდა რეფერენდუმები ატარონ. აფხაზეთის შემთხვევაში ეს არ მოხდება, მაგრამ სამხრეთ ოსეთის შემთხვევაში ეს არის მოსკოვის კოზირი, რომელსაც იყენებს საქართველოსა და მისი ევროინტეგრაციის წინააღმდეგ. თუ ქართველები გადადგამენ ამ ნაბიჯს, რუსეთი გადადგამს იმ ნაბიჯს.

მთავარი დავა იმაზე მიდის, თუ ვინ არის დამნაშავე. როგორც წესი, მოსკოვი ქართულ მხარეს ადანაშაულებს და ამბობს, თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების მიმართ იმიტომ მივდივართ ასეთ რადიკალურ ნაბიჯებზე, რომ თქვენ ინტენსიური ლტოლვა გაქვთ დასავლეთისაკენ და NATO შემოდის კავკასიაშიო, მაგრამ ეს ტყუილია, რადგან ასეთი სიტუაცია მოსკოვმა შექმნა 90-იან წლებში. ამის შემდეგ საქართველო იძულებული გახდა,  აერჩია დასავლური გზა და საქართველოს თითოეული ნაბიჯი ამ მიმართულებით რუსეთის შესაბამის ნაბიჯებს იწვევს. ასეთი მდგომარეობაში ვართ - გავჩერდეთ, სიტუაცია არ იცვლება და არ გავჩერდეთ - ტერიტორიებს ვკარგავთ. თუ ვინმეს ჰგონია, რომ გაჩერებით ან მოსკოვთან დიალოგის გამართვით მდგომარეობა რადიკალურად შეიცვლება, ცდება. რუსეთი არაფრის დამთმობი არ არის.

- არის ინფორმაცია, რომ შესაძლოა 7 თვითმმართველ ქალაქს სტატუსი გაუუქმდეს, თქვენი აზრით, რამდენად საჭიროა ეს?

- როდესაც თვითმმართველობის ახალი კანონი იქნა მიღებული, თავიდავე ბევრი ნაკლი ჰქონდა. პირველ რიგში ის, რომ თვითმმართველობა არის გამოშიგნული. მე თვითონ გახლდით გარდაბნის რაიონის თვითმმართველობის საკრებულოს წევრი რამდენიმე თვე და ჩემი თვალით ვნახე, რომ ეს კანონი არის არასრულყოფილი. თვითმმართველობას ძალიან შეზღუდული უფლებები აქვს. თუ გვინდა, რომ სერიოზული თვითმმართველობა გვყავდეს, მაშინ სხვანაირი კანონი უნდა იყოს და სხვა სისტემა უნდა შეიქმნას, ოღონდ ერთი რამ უნდა ითქვას ობიექტურობისთვის... რეგიონების დიდ ნაწილში კადრების თვალსაზრისით არის კატასტროფული მდოგმარეობა. იმ ხალხს, რომელიც მე მინახავს ზოგიერთ საკრებულოში, აბსოლუტურად თავისუფალი თვითმმართველობის კანონი რომ ჰქონდეს, ვერაფერს ვერ გააკეთებდა. პარალელური პროცესი უნდა იყოს კანონის გაუმჯობესება და კადრების გაზრდა. რაც შეეხება თვითმმართველი ქალაქების რიცხვის შემცირება-გაზრდას, ეს არ არის მთავარი. ვიმეორებ, მთავარი ის არის, რომ რეალური თვითმმართველობი შეიქმნას ეტაპობრივად და ასევე ეტაპობრივად უნდა მოხდეს კადრების გაზრდა, რომელიც შეძლებს ამ თვითმმართველობის პროდუქტით სარგებლობას.

საქართველოში სულ რამდენიმე ქალაქია, რომელსაც რეალურად შეუძლია, თავის თავს თვითონ მოუაროს. თვითმმართველობების სიაში მყოფი ქალაქებიდან ბევრი ცენტრის პარტნიორობაზეა დამოკიდებული. ამიტომ, ეს საკითხიც გასათვალისწინებელია. როდესაც ვლაპარაკობთ იმაზე, კარგია თუ ცუდია თვითმმართველობების რაოდენობის გაზრდა თუ შემცირება, უნდა გავითვალისწინოთ შემდეგი ფაქტორები - რამდენად არის საკადრო სისტემა მორგებული, რამდენად აქვთ რაიონებსა თუ ქალაქებს იმის საშუალება, რომ თავის თავს თვითონ მიხედონ და ა.შ.

- 7 აპრილს პრეზიდენტი პარლამენტში მოხსენებით გამოვა... მან მოითხოვა, რომ დებატების ფორმატში წარიმართოს შეხვედრა. როგორ შეაფასებთ მის ამ მოთხოვნას და რა მოლოდინები გაქვთ?

- სწორი მოთხოვნაა ის, რომ დებატების ხასიათი ჰქოდეს. მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიდენტის მიმართ ზოგ ჩემს კოლეგას და მეც გვაქვს სერიოზული შენიშვნები, ეს ის თემაა, რომელშიც უნდა დავეთანხმო. დებატებში ცუდს ვერაფერს ვხედავ, თუ ეს არ გადაიზრდება ისტერიკაში და თავხედობაში. რაც შეეხება პრეტენზიებს, რომელიც დეპუტატებს აქვთ მის მიმართ, ნაწილობრივ არის სამართლიანი, ნაწილობრივ - უსამართლო. საერთოდ, ქართული პოლიტიკური ცხოვრების მთავარი ნიშანი არის პოლიტიკანობა, ბრძოლა იმისათვის, რომ საზოგადოების თვალში რაც შეიძლება მეტი ქულა დაიწერონ და ხშირ შემთხვევაში, ნაბან წყალს ბავშვსაც ვაყოლებთ ხოლმე. არ ვიცი, რა შედეგებით დამთავრდება ეს დებატები, მაგრამ რომ გითხრათ, რომ განსაკუთრებელ შედეგებს ველოდები და რაღაც გამონათება მოხდება, ამის იმედი არ მაქვს.

- გარევაჭრობა აიკრძალა... თქვენი აზრით რამდენად სწორია ხელისუფლების ეს გადაწყვეტილება?

- ძალიან კარგია, რომ გარევაჭრობა აიკრძალა. ქალაქის ის მონაკვეთები, სადაც გარევაჭრობა ინტენსიურად მიმდინარეობდა, ქალაქს დაემსგავსა. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი ადამიანი დარჩა შემოსავლის გარეშე, მაინც ვთვლი, რომ ქალაქის პრესტიჟს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. იმიტომ კი არა, რომ ტურისტი ჩამოდის, არამედ ანტისანიტარიის ზონაა. გარდა ამისა, ყველას ავიწყდება ის ხალხი, რომელიც ბაზრის შიგნით არის. მაგალითად ავიღოთ ვაგზლის ტერიტორიაზე მდებარე ბაზარი. იმ ადამიანებზე არავინ ფიქრობს, ვინც ბაზრის შიგნით ვაჭრობს და გადასახადს იხდის. პოლიტიკური ელიტის ნაწილი განსაკუთრებით გარემოვაჭრეების ბედით არის დაკავებული და განიცდის, რომ ეს ხალხი აყარეს. რაც შეეხება მარჯანიშვილის ქუჩას და მიმდებარე ტერიტორიას, იქ საერთოდ გავლა არ შეიძლებოდა და ანტისანიტარიის ბუდე იყო. ხელისუფლების ამოცანა ის არის, რომ ამ ხალხის ერთ ნაწილს ალტერნატიული შემოსავლის წყარო შესთავაზოს. ყოველთვის ვამბობდი, რომ საქართველოს აქვს იმის პოტენციალი, რომ ინტენსიურად გაიზარდოს წარმოება. ეს არც ჩემი სიტყვებია და არც საქმეში ჩაუხედავი ადამიანის ნათქვამი. ვიცი, რომ ჩინური და ირანული კომპანიები დაინტერესებულები არიან საქართველოში წარმოების გახსნით, მათ შორის ინდუსტრიულის, იმისათვის, რომ გამოიყენონ არა მხოლოდ საქართველოს ეკონომიკურ-ინტელექტუალური პოტენციალი, არამედ მდებარეობა და ის ხელშეკრულებები, რომელიც მათ ევროპასთან აკავშირებს. ქალაქი უნდა იყოს სუფთა, ვთვლი, რომ რუსთაველზე არ უნდა იყოს ის ვაჭრობა, რაც არის. ამაში უნდა იყო კატეგორიული. არ შეიძლება ფოფინი და თავზე ხელის გადასმა. ვიღაცას მოეწონება, ვიღაცას არ მოეწონება, მაგრამ შენ უნდა გამოხვიდე ქალაქის ინტერესებიდან.

- ორთაჭალაში სამთავრობო ქალაქის მშენებლობა იგეგმება, როგორ შეაფასებთ ამ გადაწყვეტილებას?

- ეს იდეა ახალი არ არის და ჯერ კიდევ 90-იან წლებში ჰქონდა არქიტექტორ ქორიძეს. მაშინ ფინანსების არქონის გამო შეჩერდა ეს პროექტი. მაშინაც დაახლოებით იმავე ტერიტორიაზე იყო საუბარი. ამას აქვს თავისი პლუსიც და მინუსიც.

მინუსი არის ის, რომ ვფიქრობ, არ შეიძლება ყველა სახელისუფლებო უწყება ერთად იყოს, მითუმეტეს ძალოვანი სტრუქტურები, მეორეც, გვაქვს ახლა ჩვენ ამის ფინანსური რესურსი? თუ გვაქვს, მაშინ სხვა რამეში გამოვიყენოთ და უფრო ინტენსიურად ვიაროთ იმ გზით, რასაც საწარმო ობიექტების შექმნა ჰქვია. დადებითი ის არის, რომ ქალაქში ბევრი ისტორიული შენობა გათავისუფლდება, გარემონტდება და სხვა დანიშნულებით გამოიყენება. არასწორმა პრივატიზაციამ ისეთი სიტუაცია შექმნა, რომ ცენტრში თავისუფალ შენობას ვერ იპოვი. ეს არის ერთადერთი პლუსი.