საყოველთაოდ ცნობილია ჟურნალისტიკის როლი თვითორგანიზებული საზოგადოების ფორმირებაში. თანამედროვე ქართული ჟურნალისტიკა, განსაკუთრებით ჩვენში საზოგადოებრივი აზრისა და განწყობების ძირითადი მაფორმირებელი ტელემედია, დღესდღეობით არსებითად არა ფაქტებისა და პროცესების ამსახველი, არამედ პოლიტიკურ ორთაბრძოლებში ჩაბმულ მხარეა და ძალაუფლების მოპოვების ან ძალაუფლების შენარჩუნების ინსტრუმენტადაა ქცეული (ჩვენი პატივისცემა გამონაკლისებს!). ამიტომაც მას ახასიათებს ყველა (ან: თითქმის ყველა), ის თვისება, რომელიც, სამწუხაროდ, ძალაუფლებისთვის ბრძოლისთვისაა დამახასიათებელი: პროპაგანდა, დეზინფორმაცია, მიკერძოებულობა, ეთიკური, პროფესიული და, ზოგადად, ადამიანური პრინციპების უგულებელყოფა, ტოტალური უგემოვნება, პოპულიზმის წახალისება და სხვ.

დღევანდელი ქართული მედია თავის ძირითად მოცემულობაში წარმოადგენს არა საზოგადოებრივი კონსოლიდაციის ადგილს, საზოგადოებრივ, ეროვნულ თუ სახელმწიფოებრივ მიზანთა და ამოცანათა სარეალიზაციო სივრცეს, არამედ განხეთქილების, დაპირისპირების, გათიშვისა და ამგვარი ვითარებისთვის დამახასიათებელი ისტერიკული განწყობებისა და მიმართებების ასპარეზს (სხვათა შორის, ამას წინათ ერთი ლიბერალური ფუნდამენტალიზმით, და არა ჭეშმარიტად ლიბერალური პრინციპებით, ნაკვები ცნობილი ტელეჟურნალისტი ამტკიცებდა, ქვეყანაში დემოგრაფიულ სურათს არავითარი მნიშვნელობა არ უნდა მივანიჭოთო და მერე ეს აზრი დემაგოგიურად დაუკავშირა თავისთავად მიუღებელ ლოზუნგს _ „საქართველო მხოლოდ ქართველებისთვის!"; მეორე ტელეჟურნალისტი კი წუხდა, დედამიწას ჭარბი მოსახლეობის პრობლემა აწუხებს და ამ პრობლემის დაძლევაში წვლილი ქართველებმაც უნდა შევიტანოთ - არ გავმრავლდეთო!).

საზოგადოება კი (მისი ძირითადი რაოდენობრივი ნაწილი), თავის მხრივ, გასაგებ მიზეზთა გამო, არ გააჩნია რა დემოკრატიის ხანგრძლივი ტრადიცია და, აქედან გამომდინარე, სათანადო პოლიტიკური მდგრადობა, როგორც ეს ზოგადად ამ ტიპის საზოგადოებებისთვის არის დამახასიათებელი, ადვილად ემორჩილება მანიპულაციებს, ემსგავსება საკუთარ მედიას და არსებითად „მედიაპროდუქტად" გადაიქცევა ხოლმე.

გამოსავალი ასეთ ვითარებაში არ არის ადვილი საპოვნი. მაგრამ ერთი რამ კი უეჭველი გვგონია: პრობლემის ფესვები პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, ფსიქოლოგიურ და სხვ. პრობლემებთან ერთად - კაცმა რომ თქვას, ყველა სხვა დანარჩენზე მეტადაც - დაკავშირებულია ზოგადად განათლებასთან და, რასაკვირველია, ჟურნალისტურ განათლებასთანაც.

ასე რომ, ყოველგვარი პოზიტიური სიახლე, რაც განათლებას უკავშირდება, თავისთავად მისასალმებელია, მით უმეტეს, როცა საქმე გვაქვს სახელმძღვანელოსთან. აქ საპრეზენტაციოდ წარმოდგენილი სახელმძღვანელო „ჟურნალისტიკა", პირველ რიგში, სწორედ ამ ზოგადი კონტექსტის გათვალისწინებით უნდა იქნეს გააზრებული, განხილული და შეფასებული.

კიდევ ერთი საკითხი კონტექსტთან დაკავშირებით...

საბჭოური მეცნიერება, როგორც მოგეხსენებათ და როგორც ეს ტოტალიტარული სისტემებისთვის იყო და არის დამახასიათებელი, მკაფიოდ იდეოლოგიზირებული იყო. მით უფრო პატივსაცემი და დასაფასებელი არიან დღეს ის ადამიანები, რომლებიც ამგვარ პირობებში ნამდვილ მეცნიერებას ქმნიდნენ, მაგრამ ეს სხვა თემაა და, სხვათა შორის, უაღრესად მნიშვნელოვანი და აქტუალური თემაცაა ამ საკითხის გარშემო დღეს ჩვენში არსებული ნიჰილიზმისა და სიბნელის გასაფანტავად.

იყო მეცნიერების ისეთი მიმართულებები, რომელთა იდეოლოგიზირების ხარისხი იყო უკიდურესი, მაგალითად, ფილოსოფია, რელიგიათმცოდნეობა და სხვ. მათ შორის უნდა დავასახელოთ ჟურნალისტიკა, კერძოდ, ჟურნალისტიკის თეორიასა და პრაქტიკასთან დაკავშირებული პრობლემატიკა. ჟურნალისტიკას, მოგეხსენებათ, საბჭოთა ეპოქაში დირექტიულად ჰქონდა დაკისრებული მმართველი პარტიის ტრიბუნისა და პროპაგანდისტის როლი და მოიაზრებოდა როგორც ინსტრუმენტი, რომელსაც უნდა განეხორციელებინა პოლიტიკური სისტემის ინფორმაციული და იდეოლოგიური უზრუნველყოფა. ამიტომაც საბჭოთა კავშირის ნგრევის პირველი დღეებიდანვე ამ ლიტერატურამ, მათ შორის, სახელმძღვანელოებმა - ყოველ შემთხვევაში, მათმა უმეტესმა ნაწილმა - ავტომატურად დაკარგა მეცნიერული თუ საგანმანათლებლო ღირებულება და არსებითად ისტორიის კუთვნილებად და ისტორიკოსთა კვლევის საგნად (ან - სულაც ბიბლიოთეკების სამუდამო და ხელშეუხებელ „ბინადრად") იქცა.

სანამ ახალი, დროის შესაფერისი, სამეცნიერო ტექსტები და სახელმძღვანელოები შეიქმნებოდა, ვაკუუმის შევსება პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში (რუსეთი, ბალტიისპირეთი...) უცხოური წიგნებისა და სახელმძღვანელოების თარგმნითა და გამოცემით სცადეს და ეს მაშინ იყო გამოსავალიცა და ერთადერთი სწორი გზაც. ჩვენ ცნობილი და სამწუხარო გარემოებების გამო აქაც დავაგვიანეთ, თუმცა თანდათანობით ამ ტიპის სახელმძღვანელოები ჩვენთანაც გამოჩნდა. ეს ყველაფერი კარგია, მაგრამ თარგმანს ერთი მნიშვნელოვანი ხარვეზი აქვს - მართალია, ჟურნალისტური პროფესია თავისი ბუნებით უნივერსალურია და ძირითადად უნივერსალურ წესებსა და უნარებს ეყრდნობა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ყველა დროს, სივრცესა თუ საზოგადოებრივ გარემოს აქვს ადგილობრივი პირობებით განსაზღვრული თავისი სპეციფიკური (მათ შორის, კულტურულ-ეთნოფსიქოლოგიური) მახასიათებლები და ამის გათვალისწინების გარეშე ამ ტიპის ტექსტები (სახელმძღვანელოები) ერთგვარი სიუცხოვის განცდასაც აჩენს - მკითხველსა და ტექსტს შორის გაუცხოებას იწვევს და, შესაბამისად, ეს უკანასკნელი გარემოება პრაქტიკული გამოყენების დროსაც ხელისშემშლელ ფაქტორად იქცევა ხოლმე.

ამგვარ პირობებში ორიგინალური სახელმძღვანელოების შექმნასა და გამოცემას საგანგებო მნიშვნელობა ენიჭება და, ვიმეორებ, აქ საპრეზენტაციოდ წარმოდგენილი სახელმძღვანელოს მნიშვნელობა ასეთი კონტექსტითაცაა განპირობებული. მისი მთავარი ღირსება კი ის არის, რომ მრავალფეროვანია, მრავალასპექტიანია და მოიცავს არა ერთ და ორ, არამედ მრავალ მიმართულებასა თუ რაკურსს ჟურნალისტური კომუნიკაციების დასაბამიდან მოკიდებული თანამედროვე მედიასაშუალებათა კომუნიკაციური მოდელებისა და ჟურნალისტიკის, როგორც შემოქმედებითი პროცესის, ეტაპებისა და ელემენტების ჩათვლით.

ასე რომ, მადლობა ეკუთვნით ამ სახელმძღვანელოს გამოცემის ინიციატორებს, ქ-ნ მარინე ვეკუას, ბ-ნ ჟილ რუეს, ავტორებს, ორგანიზატორებს და ყველას, ვინც ამ გამოცემაში ამა თუ იმ ფორმით მიიღო მონაწილეობა. ცხადია, მადლობა ეკუთვნის გურამ თავართქილაძის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტს, რომელიც, გარდა სხვა სიკეთეებისა, ჩვენს თვალწინ ჟურნალისტური განათლების სერიოზულ კერად ყალიბდება.

ავტორი: თამაზ ჯოლოგუა